Ewangeliści, którzy nie mieli zamiaru pisać biografii Jezusa w sensie nowożytnym, nie kłopotali się dokładną chronologią. Możemy datować niewiele tylko wydarzeń z życia naszego Pana, a nawet wówczas musimy zadowolić się ustaleniami przybliżonymi.
Żadnej daty nie da się określić z absolutną pewnością, gdyż świadectwa, jakimi dysponujemy, są skąpe i dopuszczają sprzeczne interpretacje. Poprzestaniemy na ukazaniu chronologii opartej na rozsądnej ocenie dostępnych nam danych.
Narodziny Jezusa
Jezus narodził się za panowania Heroda Wielkiego. Świadczy o tym Mateusz 2,1 oraz Łukasz 1,5. Stąd więc narodziny miały miejsce nie później niż w 4 r. przed Chr., roku śmierci Heroda.
Według Łukasza 2,1n. Jezus narodził się podczas spisu ludności zarządzonego przez Augusta i przeprowadzonego przez Kwiryniusza, legata Syrii. August był wówczas cesarzem (27 przed Chr. 14 po Chr.). Ogólny spis ludności cesarstwa rzymskiego („cały świat” – orbis Romanus) miał na względzie oszacowanie podatkowe; Łukasz upatruje w nim opatrznościowy środek, dzięki któremu Jezus mógł się urodzić w Betlejem. Są dowody na odbycie takiego spisu w Galii w 12 r. przed Chr.; istniała też klauzula, by w Egipcie przeprowadzać spis ludności co czternaście lat — ciąg ten zaczął się prawdopodobnie na przełomie 10 i 9 r. przed Chr. Według Tacyta, Breviarium Imperii, sporządzone własnoręcznie przez Augusta i znalezione w chwili jego śmierci, nie tylko podawało liczbę regularnych i posiłkowych oddziałów oraz stan liczebny floty, lecz także dostarczało danych statystycznych o aprowizacji zależnych królestw, podatkach pośrednich i bezpośrednich oraz okresowych wydatkach. Informacje te musiały pochodzić z ogólnego spisu ludności, którego oczywiście nie trzeba było przeprowadzać równocześnie we wszystkich częściach cesarstwa. Kwestionowano wprawdzie możliwość rzymskiego spisu ludności w domenie Heroda Wielkiego. Lecz August wiedział, że Herod, marionetkowy król, musi się ugiąć przed jego życzeniami, nadto zaś nastąpiło wyraźne ochłodzenie w ich stosunkach po samowolnej kampanii Heroda przeciw Nabatejczykom (9/8 przed Chr.). Biorąc pod uwagę te świadectwa, można całkiem słusznie przypuszczać, że Łukasz stoi na mocnym historycznym gruncie, gdy mówi o edykcie Augusta.
Słynne problemy chronologiczne, jakie się nasuwają w związku z informacją w Ewangelii Łukasza 2,2, są nadal nie rozwiązane. Przyjmuje się powszechnie opierając się wyłącznie na Józefie że spis przeprowadzono na przełomie 6 i 7 r. po Chr., gdy legatem Syrii był Publiusz Sulpicjusz Kwiryniusz, który natrafił na opór zelotów pod wodzą Jana Galilejczyka. Jeśli akceptuje się tę datę, musimy poszukać wcześniejszego spisu przeprowadzonego przez Kwiryniusza. Na podstawie inskrypcji z Tivoli oraz Antiochii Pizydyjskiej dowiedziono, iż był on legatem Syrii w latach 4-1 przed Chr., a także, iż miał specjalne pełnomocnictwo do przeprowadzenia spisu ludności w Palestynie w okresie 10-8 r. przed Chr. Tertulian przypisywał spis związany z narodzeniem Chrystusa Sencjuszowi Saturniusowi, legatowi Syrii (8-6 przed Chr.); ten zaś mógł oczywiście zakończyć spis rozpoczęty przez Kwiryniusza. Opierając się na tym świadectwie możemy co najwyżej stwierdzić, że Jezus urodził się między 8 r. (spis Kwiryniusza) a 4 r. przed Chr. (śmierć Heroda). Za najbardziej prawdopodobny uznaje się powszechnie rok 7 lub 6 przed Chr.
Działalność publiczna
W Ewangelii Łukasza 3,1n. autor zadaje sobie trud, aby ustalić dokładnie okres działalności Jana Chrzciciela; prawdziwym celem jest tym samym datowanie początku działalności Chrystusa. Jego staranna synchronizacja służy osadzeniu tego wydarzenia ewangelicznego w ramach historii powszechnej oraz nakreśleniu sytuacji politycznej w Palestynie. Ale niestety tylko jeden element jest dla nas choć trochę użyteczny: piętnasty rok rządów Tyberiusza Cezara. Panowanie Tyberiusza zaczęło się 19 sierpnia 14r. po Chr.; piętnasty rok obejmowałby — zgodnie z rzymskim systemem — okres od 19 sierpnia 28 r. po Chr. do 18 sierpnia 29 r. po Chr. Jest bardziej prawdopodobne, że Łukasz stosuje się do kalendarza syryjskiego, w którym rok zaczynał się 1 października. W takim razie krótki czas od 19 sierpnia do 30 września byłby liczony jako pierwszy rok rządów Tyberiusza; piętnastym zaś rokiem byłby okres od 1 października 27 r. po Chr. do 30 września 28 r. po Chr. Wydaje się więc, iż możemy datować początek działalności Jezusa, następujący wkrótce po rozpoczęciu misji Chrzciciela, na rok 28 po Chr.
Przypadkową ważną wskazówkę napotykamy w Ewangelii Jana 2,20: „Czterdzieści sześć lat budowano tę świątynię”. Herod rozpoczął przebudowę Świątyni w 20 r. przed Chr.; czterdzieści sześć lat później — wypadałoby na lata 27 lub 28 po Chr., zgadzając się w ten sposób ze wskazówką u Łukasza 3,1.
Z tekstów synoptycznych moglibyśmy wnosić, że działalność publiczna Jezusa trwała nie dłużej niż rok, choć są w nich pewne wskazania, iż mogła trwać dłużej. Czwarta Ewangelia, rozróżniając wyraźnie trzy święta Paschy, nie pozostawia nam żadnej wątpliwości, że działalność ta trwała w rzeczywistości ponad dwa lata. Po swym spotkaniu z Janem Chrzcicielem i cudzie w Kanie Galilejskiej Jezus udał się do Jerozolimy na święto Paschy (J 2,13.23). Będąc z powrotem w Galilei, rozmnożył chleby nad jeziorem, gdy „zbliżała się Pascha, święto żydowskie” (J 6,4); tak więc Jego wizyta w Betanii „na sześć dni przed Paschą” (J 12,1) nastąpiła w następnym roku, roku Jego śmierci.
Śmierć Jezusa
Wszystkie cztery Ewangelie twierdzą zgodnie, że Jezus zmarł w dzień Przygotowania (paraskeue) szabatu, tj. w piątek (Mk 15,42; Mt 27,62; Łk 23,54; J 19,31), lecz data (dzień miesiąca) Jego Śmierci różni się u synoptyków i u Jana,
Synoptycy: Jezus spożywał Paschę 15 dnia miesiąca Nisan (według naszej rachuby wieczorem 14 dnia — dzień żydowski zaczynał się tuż po zachodzie słońca) i zmarł popołudniem 15 Nisan.
Jan: Jezus zmarł 14 dnia miesiąca Nisan (w godzinie, kiedy składano w ofierze baranki paschalne w Świątyni).
Zauważamy więc — w szczegółowym ujęciu — że według synoptyków ostatnia wieczerza spożywana przez Jezusa była posiłkiem paschalnym. Kazał On poczynić przygotowania do Paschy w „pierwszy dzień Przaśników”, tj. 14 dnia miesiąca Nisan (Mk 14,12 paral.; por. 14,14 paral.). Zająwszy swe miejsce przy stole rzekł: „Gorąco pragnąłem spożyć z wami tę ucztę paschalną, zanim cierpieć będę” (Łk 22,15).
Jan wszakże zaczyna swój opis męki w ten sposób: „Było to przed świętem Paschy” (J 13,1); a w scenie przesłuchania przed Piłatem stwierdza, że Żydzi odmówili wejścia do pretorium, „aby się przez to nie skalać i móc spożyć baranka wielkanocnego” (J 18,28). Jezus został skazany na śmierć „w dzień Przygotowania Paschy” (J 19,14) oraz ukrzyżowany tego samego dnia (J 19,41). Datowanie Jana znajduje potwierdzenie w pierwszym liście do Koryntian 5,7: Jezus zmarł w dniu, w którym złożono w ofierze paschalnego baranka, tj. 14 Nisan.
Gdy sięgamy znów do synoptyków, stwierdzamy, iż dniem śmierci Jezusa nie był dzień odpoczynku szabatowego. Straż, która uczestniczyła w pojmaniu, nosiła broń (Mk 14,47). Szymon z Cyreny wracał z pola, gdzie widocznie pracował (Mk 15,21 paral.). Sklepy były otwarte: Józef z Arymatei mógł kupić całun (Mk 15,46 paral.), a kobiety mogły nabyć wonności (Łk 23,56). Wszystko to nie mogło odbywać się w uroczystym dniu Paschy, 15 Nisan. Być może, że paschalny charakter Ostatniej Wieczerzy — podkreślany w tradycji synoptycznej — naruszył chronologiczną perspektywę i że perspektywę tę przywróciła czwarta Ewangelia. Uznajemy wraz z Janem, iż Jezus zmarł 14 dnia miesiąca Nisan, a wraz z synoptykami, że Ostatnia Wieczerza była posiłkiem paschalnym — choć wyprzedzała o dwadzieścia cztery godziny Paschę żydowską. Sugerowano różne wyjaśnienia tego ostatniego momentu, najlepszym jednak wydaje się uznanie, iż Jezus z własnej woli przyspieszył ucztę paschalną. „Ponieważ Jezus nie mógłby świętować Paschy nazajutrz — chyba że we własnej osobie na krzyżu (J 19,31; I Kor 5,7) — ustanowił swój własny nowy obrządek w trakcie posiłku, który nosił wszelkie cechy żydowskiej Paschy”.
Ukrzyżowanie musiało nastąpić między 26 a 36 r. po Chr. — za kadencji Piłata. Skoro przyjęliśmy pogląd, który określa czas śmierci Jezusa na piątek, 14 Nisan, możemy zawęzić nasz zakres do lat, w których te warunki zostały spełnione: 27, 30 oraz 33 r. po Chr. Biorąc pod uwagę, że działalność publiczna Jezusa zaczęła się w 28 r. po Chr. i trwała ponad dwa lata — lecz krócej niż trzy lata — lata 27 i 33 trzeba wykluczyć. Stąd możemy utrzymywać — i wiele za tym przemawia — że Jezus zmarł w piątek, 14 Nisan (tj. 7 kwietnia) 30 r. po Chr.
Na zakończenie możemy przedstawić w postaci tabeli naszą stosunkowo dokładną chronologię życia Jezusa:
- 7/6 r. przed Chr. — narodziny Jezusa,
- 28 r. po Chr. (przed Paschą) — początek publicznej działalności, 7 kwietnia 30 r. po Chr. — ukrzyżowanie,
- 9 kwietnia 30 r. po Chr
Wilfrid J. Harrington
