Wiadomości ogólne
W stopniu większym niż wszystkie pozostałe księgi Nowego Testamentu, List do Galacjan posłużył uwolnieniu Kościoła chrześcijańskiego od niewoli judaizmu, kościelnego rytualizmu i od wszelkiego zewnętrznego formalizmu, który nieustannie zagrażał duchowym treściom i wolności Ewangelii. Swoją niezwykłą siłę przebicia Luter zaczerpnął przede wszystkim z Listu do Galacjan. Był to jego ulubiony List; nazywał go nawet „swoją żoną”.
Galacjanie byli potomkami Gallów, którzy po licznych wędrówkach w trzecim stuleciu p.n.e. ostatecznie osiedli w Galacji. Opuściwszy południową Galię, przemierzyli południowe obszary Europy, doszli do Bizancjum i, przeszedłszy Hellespont, podporządkowali się władcom Bitynii. Następnie zostali pokonani przez króla Pergamonu, który osiedlił się w przepięknej krainie, graniczącej na południu z Pizydią i Likaonią, na wschodzie z Kappadocją, na północy z Pontem i Bitynią, a na zachodzie z Frygią.
W Galacji powstała silna, liczna wpływowa kolonia żydowska. Świadczy o tym istniejący do dziś dokument: „Monumentum Ancyranum”, spiżowa tablica z greckim napisem, zachowana we fragmencie marmurowej ściany świątyni Augusta w Ankyrze. Z treści dokumentu wynika, że Żydzi cieszyli się na tym terenie dużymi swobodami. Od 189 roku p.n.e. Galacja należała do Rzymu, a około 25 roku p.n.e. stała się rzymską prowincją.
Autor
List przekazuje nam wiele danych na ten temat. Już na początku autor przedstawia się jako „Paweł, apostoł” (1:1), a następnie „Oto ja, Paweł” (5:2).
Liczne szczegóły też nie mogą odnosić się do nikogo innego, jak tylko do apostoła Pawła (np. 1:11-2:10).
Autor Listu uważa siebie za duchowego ojca galackich chrześcijan (1:6,11, 4:13-19), a więc powołuje się na przywilej, do którego mógł pretendować jedynie Paweł.
Usprawiedliwienie przez wiarę, główny temat Listu do Galacjan, jest ulubionym tematem Pawła.
Świadectwa biblijne, potwierdzone też przez tradycję, jednogłośnie uważają apostoła Pawła za autora Listu do Galacjan.
Adresaci
Zostali oni określeni na wstępie jako „zbory Galacji” (1:2). Powszechnie przyjmuje się, że chodzi tu o zbory w północnej części prowincji, założone przez Pawła podczas jego wędrówki przez Galację w trakcie drugiej i trzeciej podróży misyjnej (Dz. Ap. 16:6 i 18:23).
Powstanie
Możemy tu opierać się na następujących danych:
Stwierdzenie: „Wiecie przecież, że z powodu choroby ciała zwiastowałem wam za pierwszym razem Ewangelię” (4:13) pozwala na przypuszczenie, że przed napisaniem tego Listu Paweł już dwa razy przebywał na obszarze prowincji, co zapewne wiąże się z odwiedzinami, wspomnianymi w Dz. Ap. 16:6 i 18:23. Pierwsze odwiedziny Galacji nastąpiły podczas pierwszej podróży misyjnej apostoła (Dz. Ap. 16:6), drugie – na początku trzeciej podróży, a więc w roku 52 n.e.
Okrzyk Pawła: „Dziwię się, że tak prędko dajecie się odwieść od tego, który was powołał w łasce Chrystusowej ” (1:6) dowodzi, że Galacjanie wkrótce po drugich odwiedzinach Pawła musieli przeżywać problemy błędnowierstwa.
Powyższe rozważania umożliwiają ustalenie daty i miejsca napisania Listu do Galacjan. Powstał on najpewniej na początku 54 roku n.e. podczas pobytu Pawła w Efezie (Dz. Ap. 18:23-24, 19:1).
Autentyczność
Liczne cytaty w pismach chrześcijańskich z okresu pierwszych stuleci świadczą wyraźnie o tym, że autentyczność Listu uznawana była przez wszystkich współczesnych świadków. Zwróćmy uwagę na najważniejsze.
Polikarp cytuje dosłownie niektóre miejsca, m.in. Gal. 6:7 i 4:26. Justyn Męczennik cytuje Gal. 3:10-13 i 4:27. Marcjon (ok. 140r.) umieszcza List do Galacjan w swym zbiorze Listów Pawłowych; nazywa też tę księgę podstawowym pismem przeciwko judaizmowi. „Fragment Muratoriego” podaje pełny zestaw Listów Pawłowych, łącznie z Listem do Galacjan.
Wspomniane wyżej, jak i inne świadectwa, są na tyle znaczące, że wręcz uniemożliwiają powstanie jakichkolwiek wątpliwości odnośnie autentyczności Listu. Jest ona zresztą potwierdzona jednogłośnym świadectwem całego starożytnego chrześcijaństwa.
Autentyczność Listu do Galacjan została zakwestionowana dopiero w połowie XIX wieku przez Baura i teologów holenderskich. Krytycy owi przekonywali, że „autor (Listu) zamierzał, niejako na przekór umiarkowanemu Pawłowi, przedstawionemu w ten sposób w Dziejach Apostolskich, ukazać radykalnego Pawła, który winien był raz na zawsze zerwać z judeochrześcijaństwem; posługując się licznymi wycinkami z Listu do Rzymian i Listów do Koryntian, ułożył więc „List do Galacjan”.
Te argumenty nie wytrzymują krytyki: wiemy bowiem z Dziejów Apostolskich, że problem judeochrześcijaństwa był głównym tematem soboru apostołów w Jerozolimie i w związku z tym bardzo poważnie angażował Kościół pierwszego stulecia. W drugim stuleciu te zagadnienia nie miały już chyba większego znaczenia, ponieważ nie są poruszane ani w pismach Barnaby, ani w dziełach Klemensa, w których na ogół Paweł był bardzo mocno atakowany. Nieobrzezani poganie wszędzie przyjmowani byli do zborów chrześcijańskich bez jakichkolwiek zastrzeżeń. Dlaczego więc właśnie w tym czasie miałby powstać list pretendujący do stwierdzenia, że wreszcie znaleziono rozwiązanie problemu judeochrześcijan?
Autorem kolejnych zarzutów jest Steck. Podkreśla on zbieżności z Listem do Rzymian. Materiał, z którego zbudowano List do Galacjan, składał się z kamieni, wziętych z innej budowli, gdzie one rzeczywiście znajdowały się na właściwym miejscu. W nowej budowli zauważalne są luki i brak więzi pomiędzy poszczególnymi częściami.
Teorię tę nie trudno odrzucić chociażby przez zwrócenie uwagi na fakt, że w obu listach Paweł zajmuje się tym samym tematem – usprawiedliwieniem z łaski przez wiarę.
Zadanie i cel
Zadanie tego Listu jest oczywiste. Paweł przede wszystkim wyraża swoje zdumienie i głęboki smutek z powodu tak szybkiego odwrócenia się Galacjan od niego i tym samym od głoszonej przezeń Ewangelii (1:6-7). Po zdecydowanym określeniu oceny swojej służby apostolskiej i w ogóle służenia, które jego przeciwnicy uważali za pochodzące od człowieka i niezadowalające (1:11-2:14), apostoł natychmiast atakuje fałszywych nauczycieli i dowodzi, że jedynie zwiastowanie zbawienia przez wiarę może prowadzić do zbawienia, a nie przyjmowanie żydowskich obyczajów, jak obrzezania, święcenia soboty itp.
Wielkim celem tego Listu jest to, aby ponownie wezwać galackich chrześcijan do przyjęcia prawdziwego poznania i umocnić ich w świadomości, że są dziećmi Bożymi – i że stan ten dany jest im wyłącznie przez wiarę (3:11-13,24-26 itd.).
Treść i podział tekstu
Wprowadzenie – 1:1-10
Pozdrowienie i błogosławieństwo – 1:1-5
Zganienie chwiejności Galacjan – 1:6-10
1. Paweł przedstawia się jako prawdziwy apostoł Jezusa Chrystusa – 1:11-2:21
Boskie pochodzenie jego apostolstwa – 1:11-24
Uznanie go przez pierwszych apostołów w Jerozolimie – 2:1-10
Obrona jego apostolstwa wobec Piotra – 2:11-21
2. Paweł zwiastuje prawdziwą Ewangelię Jezusa Chrystusa – 3:1-18
Osobiste doświadczenie Galacjan (przyjęcie Ducha Świętego) – 3:1-5
Usprawiedliwiająca wiara Abrahama (jako przykład) – 3:6-14
Obietnica pozostaje ważna niezależnie od Zakonu – 3:15-18
3. Umiejscowienie Zakonu w dziele Bożym – 3:19-4:31
Zadanie Zakonu (wychowanie do przyjścia Chrystusa) – 3:19-29
Niewola Zakonu (usynowienie z łaski) – 4:1-7
Upadek Galacjan (przez formalizm) – 4:8-20
Zakon czy wiara (Ismael i Izaak) – 4:21-31
4. Etyczne następstwa usprawiedliwienia przez wiarę – 5:1-6:10
Fakt wolności (stójcie więc niezachwianie!) – 5:1-12
Wolność sprawia miłość ku bliźniemu – 5:13-26
Owoce wolności: wzajemne pomaganie sobie w niesieniu ciężarów – 6:1-10
Zakończenie – 6:11-18
Ostatnia chluba Pawła: krzyż Chrystusowy – 6:11-17
Zwiastowanie łaski dla wszystkich – 6:18
Słowo kluczowe: wolność
Kluczowy werset: „Chrystus wyzwolił nas, abyśmy w tej wolności żyli. Stójcie więc niezachwianie i nie poddawajcie się znowu pod jarzmo niewoli” (5:1).
Inne
Aktualność tej księgi
Pozornie wydawać się może, że List do Galacjan i zawarte w nim rozważania na temat Zakonu i łaski, niewoli i wolności – nie są dla nas najistotniejsze. Nikt nie myśli dziś o tym, że trzeba stać się Izraelitą, by dostąpić zbawienia! Nikt też nie uważa obrzezania za absolutnie niezbędny warunek osiągnięcia świętości! Czy jednak i dziś nie istnieją ludzie, a przecież wcale nie jest ich tak mało, którzy nie chcą uznać prawdy, że do Chrystusa wcale nie trzeba docierać jakimiś okrężnymi drogami, ale że On sam jest jedyną drogą (por. Jan 14:6)?
Starają się oni przekonać siebie i innych, że to dobre uczynki usprawiedliwiają ich grzechy i umożliwiają im przyjęcie godnej postawy przed Bogiem.
Polegają na wyrażanym w nieokreślony sposób wyobrażeniu o Bożym miłosierdziu.
Wierzą w bezwzględną potrzebę najrozmaitszych obrzędów dla otrzymania zbawienia (np. określony sposób chrztu, itp.).
Wierzą w niezbędność obserwacji sabatu.
Podobne i inne poglądy, w gruncie rzeczy zaprzeczające Słowu Bożemu, istnieją wciąż jeszcze w świadomości wielu ludzi – i dlatego zawarta w Liście do Galacjan nauka stale zachowuje swoją ważność i aktualność.
Uwagi szczególne
Surowy i poważny ton Pawła
Wbrew swemu zwyczajowi, Paweł rozpoczyna to pismo bez jakiegokolwiek słowa pochwały czy dziękczynienia i o nic adresatów nie prosi.
Nauka o usprawiedliwieniu przez wiarę jest tu przedstawiona z najwyższą powagą i zdecydowaniem.
List do Galacjan został napisany przez Pawła własnoręcznie, co zostało podkreślone specjalną uwagą (6:11), mającą głęboko poruszyć sumienia czytelników.
