Pieśń nad Pieśniami jest jedną z najkrótszych, ale też chyba jedną z najtrudniejszych do interpretacji ksiąg Starego Testamentu. By właściwie odczytać mądrość przekazu tej wyjątkowej poetyckiej księgi, trzeba dysponować nie tylko wiedzą i znajomością pozostałych ksiąg Biblii, ale też powinno się mieć dojrzałość emocjonalną. Jest to bowiem pieśń mocno nasycona erotyzmem emanującym z pary zakochanych w sobie mężczyzny i kobiety.
Z tego też względu były duże problemy z obroną Pieśni nad Pieśniami jako księgi natchnionej. Rabini na synodzie w Jamni w dziewięćdziesiątym roku po narodzeniu Chrystusa nawet chcieli ją wykreślić z kanonu ksiąg Starego Testamentu. Wielki autorytet talmudyczny, rabin Akiba ben Josef (50-35 r.n.e.) okazał się wielkim obrońcą Pieśni nad Pieśniami i walnie przyczynił się do tego, że ta wyjątkowa księga pozostała w kanonie ksiąg biblijnych. Kluczowym argumentem rabina za pozostawieniem Pieśni nad Pieśniami w zbiorze świętych pism jest to, że ma ona silny związek z innymi księgami Starego Testamentu. To właśnie ten „bitny żydowski uczony sformułował następujące myśli:
„Nikt nigdy w Izraelu nie kwestionował świętości Pieśni nad Pieśniami, bo wszystkie wieki nie są warte dnia, kiedy Pieśń nad Pieśniami została dana Izraelowi, gdyż wszystkie pisma są święte, ale Pieśń nad Pieśniami jest najświętsza”.
oraz
„Każdy dzień, kiedy Bóg dawał Swoje Słowo Izraelowi oraz kiedy dawał kolejne księgi był wspaniałym dniem. Ale dzień, kiedy Bóg dał Izraelowi Pieśń nad Pieśniami był dniem nad dniami, ponieważ czym jest Święte świętych w świątyni Salomona, tym jest Pieśń nad Pieśniami w całym Piśmie Świętym”.
Rabin Akiba ben Josef uznał więc tę księgę za dzieło absolutnie doskonałe, najczystsze, tajemnicze, że aż nietykalne. Może właśnie dlatego od wieków, także w czasach nam współczesnych, Pieśń nad Pieśniami jest niejako na indeksie dla młodych Izraelczyków, którzy przedtem nie przeczytali wszystkich pozostałych ksiąg Starego Testamentu i zarazem nie osiągnęli wieku trzydziestu lat.
Na przestrzeni wieków różni mędrcy i teologowie próbowali w różny sposób interpretować poszczególne rozdziały, wersety i słowa tej zupełnie wyjątkowej księgi mądrościowej.
Jedni uważają, że jest to tylko historia doskonałej miłości i związku mężczyzny i kobiety, która może być najlepszym wzorcem dla par żyjących w małżeństwie.
Inni widzą Pieśń nad Pieśniami jako utwór literacki opisujący fizyczną, zmysłową j ero. tyczną stronę związku kobiety i mężczyzny.
Jeszcze inni zwłaszcza przedstawiciele środowisk żydowskich są przekonani, że Pieśń nad Pieśniami jest opowieścią o miłości Boga do narodu wybranego, czyli do Izraelczyków.
Natomiast przedstawiciele społeczności chrześcijańskich widzą w tym utworze opis doskonałej miłości Chrystusa do Kościoła, a więc i do każdego człowieka, który chce słuchać, przyjąć naukę Jezusa i Go naśladować.
Można więc powiedzieć, że każdy człowiek może w tej starotestamentowej księdze odnaleźć mądrość w zakresie relacji Boga do człowieka, a także relacji międzyludzkich, a w szczególności relacji mężczyzny i kobiety, którzy się kochają i albo zamierzają wejść w związek małżeński, albo już są w takim związku.
Autorem Pieśni nad Pieśniami jest Bóg, choć jak wszystkie księgi w Biblii, jest napisana ludzką ręką pod natchnieniem Ducha Świętego. Ludzkie autorstwo Pieśni nad Pieśniami nie jest jednoznaczne. Tradycja żydowska wskazuje, że autorem tego utworu jest największy mędrzec starożytnego Izraela — król Salomon, syn króla Dawida, najważniejszego władcy dla Izraelczyków. Za tym, że Pieśń nad Pieśniami „szła spod pióra Salomona przemawiają co najmniej trzy argumenty.
Pierwszy to taki, że Salomon był bardzo płodnym poetą, gdyż jest twórcą ponad tysiąca pieśni, a ponieważ miał aż siedemset żon (!) oraz trzysta kochanek (!) istnieje domniemanie, że mógł dla każdej swojej kobiety napisać po jednej pieśni. Już sam tytuł sugeruje, że ta pieśń jest najlepsza i najpiękniejsza ze wszystkich dotąd przez niego napisanych. Pozwala to wnioskować, że to właśnie Salomon jest autorem tego niezwykłego hymnu na cześć prawdziwej miłości mężczyzny i kobiety.
Drugi argument jest taki, że Pieśń nad Pieśniami należy do grupy tzw. ksiąg mądrościowych, a w kanonie ksiąg Starego Testamentu znajdują się już dwie księgi mądrościowe przypisywane właśnie królowi Salomonowi: Księga Przysłów i Księga Koheleta. Zawierają one w większości porady życiowe dla zwykłych ludzi będących w rozmaitych relacjach i dotyczące różnych aspektów życia.
Trzecim argumentem jest to, że skoro ta pieśń została zatytułowana Pieśń nad Pieśniami, a więc może to oznaczać najdoskonalszy utwór, jaki dotychczas Salomon napisał dla wyjątkowej, bo prawdziwie kochanej i kochającej go skromnej Szułamitki. Może napisał ten utwór, gdyż ich miłość była wyjątkowa, doskonała, a może jedyna, jakiej naprawdę doświadczył.
Z drugiej strony rodzi się pytanie: Skoro ta pieśń jest taka wyjątkowa, bo została napisana dla określonej, jedynej, najbardziej ukochanej żony Salomona, to dlaczego potem miał jeszcze setki kolejnych żon i kochanek? Tego nie wiadomo.
Przyjmijmy więc założenie, że to król Salołmon był autorem Pieśni nad Pieśniami. Ale nawet gdyby nie był, niczego to nie zmieni księga jest wyjątkowa i bardzo pouczająca, ważna dla zrealizowania celu niniejszej książki, to znaczy przedstawienia czytelnikom pomysłu Stwórcy, jak zbudować doskonalą miłość i związek mężczyzny i kobiety.
Skąd wiadomo, że to pomysł Boga? – zapyta ktoś.
Ponieważ Pieśń nad Pieśniami znajduje się w kanonie ksiąg natchnionych Starego Testanmentu, a więc w Biblii, która razem z Nowym Testamentem jest Słowem samego Boga kierowanym do ludzi.
Czytelnik zapewne zauważy wyjątkowość tego utworu w stosunku do tekstów spisanych w pozostałych księgach Starego Testamentu, głównie ze względu na nietypową strukturę tego utworu. Pieśń nad Pieśniami jest łącznie miłosnym dialogiem dwojga kochanków przeplatanym hymnami śpiewanymi przez chór na cześć ukochanej (Oblubienicy) i ukochanego (Oblubieńca). Osiem rozdziałów wypełniają charakterystyki przymiotów urody i charakteru dwójki kochanków, alegoryczne opisy przyrody i sytuacji, dużo w nich jest miłosnych westchnień i tęsknot kochanków, niepokojów, a czasem i wątpliwości. Ta księga pełna symboli, utkana licznymi przenośniami, często trudnymi do zrozumienia, skłania do dowolnej interpretacji poszczególnych wersetów czy poszczególnych słów. Najlepiej tej interpretacji dokonywać za pomocą innych fragmentów Starego i Nowego Testamentu.
Należy podkreślić, że Pieśń nad Pieśniami nie opisuje żadnego spektakularnego wydarzenia, nie ma w niej właściwie żadnej akcji z udziałem pary kochanków. Natomiast jest wyjątkowym — miłosnym i zmysłowym — poematem, w który jest niejako zaangażowany każdy ze zmysłów czytelnika. W tym utworze mężczyzna i kobieta wyrażają swoje uczucia z niebywałą siłą, szczerością i, trzeba przyznać, że robią to przepięknie. Niektóre wersety wydają się niezwykle trudne do zrozumienia i można je rozwikłać tylko poprzez inne fragmenty Biblii.
Jest to hymn na cześć miłości pomiędzy mężczyzną i kobietą i to nie jest przypadek, że ta wyjątkowa księga została usytuowana w samym środku Biblii. To może oznaczać, że dla Boga prawdziwa miłość zajmuje absolutnie centralne miejsce i także powinna być kluczowa w życiu człowieka, a w szczególności w relacji małżeńskiej. Miłość pomiędzy mężczyzną i kobietą została przez Boga wymyślona, a więc można być pewnym, że na kochaniu zna się najlepiej. Może niektórzy się zdziwią, ale rozkosz wynikającą z fizycznego i miłosnego zespolenia mężczyzny i kobiety także wymyślił Bóg — pod warunkiem że ludzie z tej rozkoszy korzystają w granicach, jakie Bóg wytyczył, a więc tylko w małżeństwie.
Pieśń nad Pieśniami, pomimo że jest pełna alegorii, odniesień, symboli, jest absolutnie czytelna, logiczna i pełna. Bóg zawsze ma na myśli to, co mówi do człowieka w każdym miejscu Biblii, a więc także w Pieśni nad Pieśniami.
Maria Jolanta Podolska
fragm. „Przysięga nad Przysięgami” wyd. JMP 2020
