Ziemia Biblii

Środowisko geograficzne Palestyny

W Palestynie można wyróżnić cztery, biegnące z północy na południe krainy geograficzne o odmiennym klimacie, ukształtowaniu powierzchni i krajobrazie. Posuwając się z zachodu na wschód są to:

Żyzna i gęsto zaludniona Nizina Nadmorska, w której skład wchodzi dolina Akko, dolina Ezdrelon, Szaron, Wybrzeże Filistyńskie, Szefela i zachodni Negeb.

Wyżynno-górskie Pasmo Centralne na zachód od Jordanu, obejmujące Galileę, Góry Efraima, Judeę i wschodni Negeb.

Wąska i głęboka dolina Jordanu, którą z północy na południe płynie rzeka Jordan tworząca w pobliżu źródeł jezioro Genezaret, a kończąca swój bieg w bezodpływowym Morzu Martwym.

Pasmo Wschodnie, nazywane również Transjordanią, ciągnące się od Baszanu przez Gilead, Moab1), po Edom2).


Palestyna, mimo niewielkiej powierzchni, jest bardzo zróżnicowana geograficznie i topograficznie. Różnice w rzeźbie terenu są ogromne: od gór Hermonu wznoszących się na wysokość ponad 2000 m n.p.m. (najwyższe wzniesienie ma 2814 m) po depresję Morza Martwego sięgającą ponad 400 m p.p.m.).

Podobnie duże zróżnicowanie występuje, jeśli chodzi o klimat. Położenie Palestyny w strefie śródziemnomorskiej oznacza deszcz w zimie, a suszę latem. Klimat tego terenu jest wynikiem ścierania się dwóch żywiołów: morza i pustyni. Ich bliskość sprawia, że wiatry z zachodu są łagodne, natomiast z południa i wchodu – gorące i suche. Wywierają one wielki wpływ na ludzi oraz faunę i florę. Duże zróżnicowanie ukształtowania terenu wzmaga różnice klimatyczne: gdy na znajdującym się na północy Hermonie leży śnieg, w środkowej Palestynie temperatura wynosi 23-30 oC. Jeszcze cieplej jest nad Morzem Martwym. Podobnie jest, jeśli chodzi o opady: więcej deszczu notuje się na wybrzeżu, znacznie mniej w pobliżu pustyni – na wschodzie i południu kraju. Rytm życia mieszkańców jest wyznaczany opadami deszczu. Większość rzek i strumyków (zwanych wadi) w porze letniej całkowicie wysycha, zatem mieszkańcy Palestyny nauczyli się gromadzić wodę w sadzawkach i cysternach, aby móc przetrwać letnią suszę.


1) Moabici to lud semicki spokrewniony z Izraelitami. Mają w Biblii podobną genealogię jak ich północni sąsiedzi – Ammonici. Jedyna różnica polega na tym, że jako protoplastę Moabitów przedstawia się syna starszej córki Lota. Pojawienie się na scenie dziejów Moabitów zamieszkujących tereny na wschód od Morza Martwego przypada na drugą połowę II tysiąclecia przed Chr. Pierwsza biblijna wzmianka informuje, że przeszkadzali Mojżeszowi w jego pochodzie ku Ziemi Obiecanej, w czym niemałą rolę odegrał moabicki prorok Balaam. Wzajemne walki trwały głównie za rządów Saula i Dawida, lecz i później stosunki nie układały się najlepiej. W IX w. przed Chr. Moab uzyskał nawet pewną przewagę. Mimo napięć politycznych stale istniały dobre kontakty międzyludzkie – potwierdza je np. opowieść o Noemi i jej dwóch moabickich synowych zawarta w Księdze Rut. Pod koniec IX w. Moab, podobnie jak inne państewka Syro-Palestyny, został zmuszony do składania daniny Asyryjczykom, natomiast kres istnieniu Moabu położyli Babilończycy z początkiem VI w. przed Chr.

2) Edomici to jeden z ludów semickich blisko spokrewnionych z Izraelitami. Ich tereny rozciągały się na południowy wschód od Morza Martwego aż po północne wybrzeże zatoki Akaba. Nazwa Edom pochodzi od rdzenia adm, oznaczającego czerwień – taki kolor ma ziemia w tym rejonie. Biblia przypisuje Edomitom zaszczytniejsze pochodzenie niż Ammonitom i Moabitom. Wywodzi ich bowiem od Ezawa, starszego brata Jakuba-Izraela, synów Izaaka i Rebeki. Najstarsze nawiązanie do Edomitów pojawia się w egipskiej korespondencji datowanej na XIII w. przed Chr. W jednym z listów zezwala się jakiemuś władcy edomickiego szczepu na wejście na wschodnie rejony delty Nilu. Wzdłuż granicy Izraela z Edomem przebiegał tzw. Szlak Królewski, pustynna droga łącząca zatokę Akaba z Jerozolimą i Damaszkiem, a następnie z Anatolią i Europą oraz Mezopotamią. Stosunki Izraelitów z Edomitami nie układały się lepiej niż z innymi ościennymi narodami. Od czasu do czasu wybuchały konflikty zbrojne; największe miały miejsce za rządów Dawida.