Księga Jozuego
Podstawowe teksty: 11:23; 21:44-45.
Główna myśl: Wierność Boża objawiona i ukazana.
Ta księga nazwana jest imieniem wybrańca Bożego, który zakończył uwolnienie Izraela z egipskiej niewoli i wprowadził go do Kanaanu. Jozue, syn Nuna, pierwotnie nazywał się Hoszea – Ozeasz (Jahwe wybawił). Wysyłając go w liczbie innych wywiadowców w celu oglądnięcia Kanaanu, Mojżesz nadał mu imię Jozue (Jehoszua – Jahwe jest pomocą). Ten wierny i odważny sługa Boży oraz pomocnik Mojżesza był napełniony Duchen Świętym i kontynuował po śmierci wielkiego przywódcy rządzenie Izraelem według woli i w imieniu Boga.
Nazwana jego imieniem księga jest kontynuacją Pięcioksięgu. Cel księgi – dać dowód tego, jak Bóg wypełnił Swoją obietnicę dania Kanaanu 12 pokoleniom Izraela w stałe władanie. W duchowym sensie Jozue jest typem Jezusa Chrystusa. Mojżesz – symbol zakonu, nie może dać zwycięstwa grzesznemu ludowi; Jozue – praobraz Chrystusa – przeprowadza go przez Jordan – symbol chrztu wodą i Duchem – do nowego życia w duchu i w prawdzie. Wódz naszego zbawienia Jezus Chrystus daje, jak Jego praobraz, jedno zwycięstwo za drugim nad grożącymi zewsząd wrogami dusz naszych i otwiera bramy wiecznego życia – niebo.
Treść: Jozue, syn Nuna, wysyła wywiadowców do Jerycha. Przejście Izraelitów przez Jordan, które poprzedzało przeniesienie Skrzyni Przymierza przez Lewitów. Zdobycie Jerycha. Grzech jednego człowieka, który przywłaszczył coś z przeklętego, sprowadza karę na całą społeczność. Zwycięstwo nad połączonymi ludami Kanaanu. Zdobycie Aj. Góry Garizim i Ebal – błogosławieństwo ludu i groźba przekleństwa. Pokonanie połączonych ludów Kanaanu. Podział zdobytych ziem między dwunastoma pokoleniami Izraela. Miasta Lewitów i schronienia. Śmierć przywódcy.
Księga Sędziów
Podstawowe teksty: 21:25; 2:12-16.
Główna myśl:
- Nasza skłonność oddalania się od Boga.
- Rezultat takiego duchowego oddalenia.
- Boża łaska w dochodzeniu i ustaleniu odstępcy.
Ta księga mówi o tym czasie, kiedy Izraelici, pozbawieni twardej ręki Jozuego, pomału oddalają się od prawdziwego oddawania czci Bogu i nie tylko nie doprowadzają do końca wyniszczenia ludów Kanaanu, lecz zbliżają się do nich i sami częściowo popadają w bałwochwalstwo. Za to Bóg kara ich zniewoleniem przez sąsiednie ludy. Pod uciskiem Hebrajczycy mięk ną i upamiętują się w swoim zbłądzeniu. Bóg posyła im wybawienie przez Swoich wybranych, sędziów, którzy na czele szybko zebranego pospolitego ruszenia, przeganiają najeźdźców i stają się przywódcami ludu. W księdze opowiada się o czynach trzynastu takich bohaterów; wśród nich była jedna kobieta – prorokini.
W tym smutnym czasie przybytek ze Skrzynią Przymierza już stracił swoje centralne znaczenie; Synajski zakon i ustawy zostały pozostawione, naruszono jedność pokoleń Izraela i wszędzie panował bezład. Historyk tego smutnego czasu nieraz wyraża skargę: „W tym czasie nie było króla w Izraelu, każdy robił, co mu się podobało” (Sdz.17:6; 18:1; 19:1; 21:25). Anarchia, mająca miejsce w czasach sędziów, trwa do tej pory, póki w narodzie nie budzi się ciągota do silnej władzy, co prowadzi do wybrania Saula na króla. Podstawowa myśl księgi, że brak władzy jest zgubne dla ludu, daje możliwość określenia czasu jej powstania na czas panowania Saula.
Cel księgi – opowiedzieć o bezgranicznej łasce Bożej w stosunku do ludu wybranego nawet podczas jego upadków i pokazać, że wybranie człowieka do czynów nie zależy od tych cech, którym ludzie przydają znaczenie, – „aby żaden człowiek nie chełpił się przed obliczem Bożym” (1Kor. 1:29).
Treść: Stan Izraela za czasów sędziów. Najbardziej znaczący z nich według swojej wierności Bogu – Gedeon (Sdz.8:23), według siły – Samson. Prorokini Debora i jej pieśń zwycięstwa. Bałwochwalstwo pokolenia Dana. Prawie całkowite wyniszczenie Beniaminitów przez inne pokolenia i kara za bezwstydny czyn.
Księga Rut
Podstawowe słowa: Przystań, 1:9; 3:1.
Główna myśl:
Wykup, 4:4,6.
Przystań przez odkupienie i związek.
Ta księga daje wyraźny obraz bytu Izraelitów w dniach sędziów i opowiada wzruszającą historię kobiety Moabitki, która wchodzi do społeczności izraelskiej, stając się prababką króla Dawida i wchodzi do rodowodu Mesjasza – Jezusa, syna Dawidowego (Mt.1:5).
Krótkie o niej opowiadanie przenosi czytelnika na pole Palestyny – tam, gdzie naśladując rady ojców, żeńcy jeszcze pozostawiali snop wdowie, sierocie, przychodniowi. Młoda wdowa po Izraelicie, nie chcąca opuścić swojej teściowej, zbiera kłosy na polach bogatego krewnego swojego męża; jej wierność teściowej i skromność ujmują Boaza, który wykupuje dziedzictwo jej męża i żeni się z nią.
Podstawowa myśl księgi Rut jest taka, że obywatelstwo w Królestwie Bożym nie zależy od pochodzenia i zewnętrznych przywilejów, lecz tylko od oddania się Bogu i miłości do bliźniego. Mówiąc inaczej, Moabitka Rut jest praobraem Kościoła Chrystusowego z pogan, odkupionym przez Potomka Boaza według ciała – Mesjasza Chrystusa.
Treść: Oddanie Rut swojej teściowej. Rut w pokorze zbiera kłosy na polu Boaza.
Rada teściowej. Małżeństwo Boaza z Rut; rodowód króla Dawida.
Wniosek: Bóg błogosławi tego, kto jest Mu wierny.
Księgi Samuela (lub 1 i 2 Królewska)
| 1 księga Samuela: | Główna myśl: |
| Podstawowe słowo: „modlić się” 1:10-27; | Miejsce i moc modlitwy we wszystkich |
| 7:5; 8:6; 12:19-23. | doświadczeniach życia. |
| 2 księga Samuela: | Główna myśl: |
| Podstawowy tekst: 5:12. Podstawowa fraza: „Przed Panem”. | Bądź pewny, twój grzech znajdzie cię. |
Te księgi połączone są bezpośrednio z księgą Sędziów jako jej kontynuacja, a pierwotnie tworzyły jedną całość; noszą one imię proroka Samuela, ostatniego sędziego w Izraelu i pierwszego z proroków, który pozostawił piśmienne dziedzictwo. Prorok Samuel był założycielem monarchistycznej formy rządzenia.
Razem z epizodami z życia i działalności Samuela, księgi opowiadają fakty z życia pierwszych dwóch królów – Saula i Dawida. Duchowy upadek Izraelitów w epoce sędziów doprowadził do uzależnienia ludu od wojujących sąsiadów; od zawsze jego wrogowie Filistyńczycy zostali ostatecznie pokonani dopiero przez Dawida.
Samuel i inni prorocy, których imiona przeszły do potomności, w swoich zapisach historycznych wydarzeń dawali pierwszeństwo faktom, świadczącym o objawach potęgi Jahwe i Jego opieki nad ludem; na osobach przywódców ludu zatrzymywali się na tyle, na ile można było mówić o ich wierności lub niewierności ich zadaniom. W kronikach mocno podkreślona jest grzeszność królów i wskazuje się na związek jej z dosięgającymi lud nieszczęściami. Przez pryzmat wydarzeń prorok kronikarz zawsze widzi łaskawą lub karzącą rękę Bożą. Duchowym centrum ksiąg Samuela jest sam prorok, dalej – król Dawid. Poglądowość i żywość opowiadania pozwalają przypuszczać, że dużo jest opowiedziane przez naocznych świadków.
Treść 1 księgi: Pochodzenie i powołanie Samuela. Jego działalność jako sędziego i proroka. Założenie przez Samuela izraelskiego królestwa: namaszczenie Saula, króla według serca ludu. Rządy Saula jego najważniejsze zwycięstwa i jego samowola. Saul odrzucony przez Boga. Namaszczenie Dawida na króla; prześladowanie go przez Saula; śmierć Saula.
Treść 2 księgi: Dawid króluje najpierw nad pokoleniem Judy, później nad całym Izraelem. Boże polecenie odnośnie rządzenia tego męża „według serca Bożego”. Zewnętrzny rozrost królestwa. Ciężki grzech Dawida i kara. Dawid ukarany przez Boga i czasowo pozbawiony tronu. Po odpuszczeniu wraca i wprowadza w kraju spokój i porządek.
Podstawowa myśl tych ksiąg – pokazać, że samowola prowadzi do upadku i że Bóg wywyższa człowieka, wiernego Mu i wyznającego swój grzech.
1 i 2 (lub 3 i 4) Księga Królewska
| 1 Księga Królewska: | Główna myśl: |
| Podstawowe teksty: 12:19; 9:4-9. | Jahwe, Najwyższy Władca Izraela, |
| Podstawowa fraza: „Jak Dawid, | błogosławi posłusznych, karze |
| ojciec jego” 11:4 itd. | niepokornych, odpuszcza pokutującym. |
| 2 Księga Królewska: | Główna myśl: |
| Podstawowe teksty: 1:17; 10:10; 17:23; | Wykonanie słowa Pańskiego jest pewne |
| 24:2. Podstawowa fraza: „Według słowa Pana”. | dla świętego, jak i dla grzesznika. |
Pierwotnie i te księgi tworzyły jedną księgę. W nich opowiedziana jest historia Izraela od panowania Salomona (około 970 r. p.n.e.) do niewoli babilońskiej (około 561 r. p.n.e.). Głównym tematem tych ksiąg jest stosunek królów do Boga. Odstępstwo od prawdziwej czci
Bogu, a wskutek tego stopniowa zewnętrzna i wewnętrzna niemoc ludu, który po Salomonie dzieli się na dwa królestwa – izraelskie i judzkie. Dużo miejsca w księgach Królewskich poświęca się działalności takich proroków jak Eliasz, Elizeusz i Izajasz, którzy wzywali królów do upamiętania i dążyli do naprawy ich działań. Smutno brzmi często powtarzane przez proroka kronikarza o królestwie izraelskim: „Kroczył (król) całkowicie drogą Jeroboama, syna Nebata, i żył w jego grzechach, którymi przywiódł do grzechu Izraela”. Nie lepiej było też w królestwie judzkim.
Podstawowa myśl tych ksiąg: Z wysokości ziemskiej potęgi Izrael upada w otchłań poniżenia z powodu swego odstępstwa od Boga i Jego zakonu.
Treść 1 księgi: Panowanie Salomona nad Izraelem; jego mądrość i sława; budowa świątyni w Jerozolimie. Oczarowanie Salomona bałwochwalstwem swoich żon i koniec jego panowania. Podział królestwa za panowania jego syna na izraelskie i judzkie. Prorok Eliasz, piętnujący i karający bałwochwalstwo, wprowadzone przez króla Achaba.
Treść 2 księgi: Prorok Elizeusz i jego działalność. Izraelski król Jehu mści się na rodzie króla Achaba. Próba arcykapłana Jehojady ustanowienia prawdziwego czczenia Boga w królestwie judzkim. Waśnie między dwoma królestwami. Osłabienie Izraela. Nowi najeźdźcy – Asyryjczycy. Koniec królestwa izraelskiego; przemieszczenie 10 pokoleń do Asyrii. Podobający się Bogu judzki król Hiskiasz i prorok Izajasz. Król Hiskiasz odnawia służbę w świątyni i obchodzenie Paschy. Jego potomkowie zdradzają Boga. Juda płaci daninę Egiptowi, później Babilonowi. Oblężenie i zdobycie Jeruzalem przez babilońskiego króla Nebukadnezara. Koniec królestwa judzkiego. Przesiedlenie Judejczyków do Babilonu.
1 i 2 księga Kronik (hebr. „Kronika”)
| 1 księga Kronik: | Główna myśl: |
| Klucz: „Ty panujesz nad wszystkim”. | Jahwe jako panujący Pan, błogosławi uległych i karze niepokornych. i karze niepokornych. |
| 2 księga Kronik: | Główna myśl: |
| Podstawowy tekst; 20:20. | Poszukiwanie i służba Bogu – tajemnica |
| Podstawowa fraza: „Kto swoje serce skłania do szukania Boga” 30:19. | żywej religii i zwycięskiego życia. |
Grecka nazwa tych ksiąg, przejęta w „Wulgacie” oznacza dopełnienie (oczywiście, do ksiąg Królewskich). Te historyczne zapisy powstały prawdopodobnie około 330 roku p.n.e. i zostały zestawione przez jakiego Lewitę według zapisków Ezdrasza i Nehemiasza, a też według bardziej starszych dokumentów (być może ze świątynnego archiwum).
Przy porównaniu ksiąg Kronik z księgami Królewskimi widzimy, że pierwsze prawie dosłownie powtarzają dużo danych, odnoszących się do królów, i dużo dopełniają nowymi faktami, traktując je z punktu widzenia kapłanów. Szczególną uwagę poświęcono zaniedbanej przez potomków Salomona służbie świątynnej; pozostawione są prawie bez uwagi grzechy i złe czyny królów, którzy popadli w bałwochwalstwo, i sądy Boże nad nimi. Mowa jest przede wszystkim o królestwie judzkim. Autor zbioru ksiąg widocznie chciał uwidocznić fakt dania pierwszeństwa przez Boga monarchii Dawida. W drugiej księdze opowiedziano o próbach religijnego przekształcenia życia ludu za królów Asy, Jehoszafata, Joasza, Hiskiasza i Jozjasza. Z powodu moralizatorskiego charakteru ksiąg, autor szczególnie uwypukla jasne strony rządów królów z domu Judy, przywodząc fakty, gdzie królewska władza działa w duchu, odpowiadającym pragnieniom współczesnego duchowieństwa.
Treść 1 księgi: Rodowód od Adama do Dawida. Panowanie Dawida. Jego współtowarzysze. Zguba Saula i jego domu. Rządy Dawida, jego troska o przyszłą świątynię. Dziękczynna modlitwa Dawida, jego ostatnie pragnienie i śmierć.
Treść 2 księgi: Składanie ofiar Salomona, jego bogactwo. Budowa świątyni i jej poświęcenie. Rządy Salomona, jego mądrość, sława i koniec. Królowie i prorocy w królestwie judzkim od Rechabeama do Sedekiasza.
Na koniec – przypominanie o wiecznej łasce Bożej, okazanej w stosunku do praojców i ponownie okazywanej Jeruzalem i świątyni.
Księgi Ezdrasza i Nehemiasza
| Księga Ezdrasza: | Główna myśl: |
| Podstawowa fraza: „Słowo Pańskie”. | Miejsce i moc słowa w religijnym, socjalnym i społecznym życiu Jego ludu. |
| Księga Nehemiasza: | Główna myśl: |
| Podstawowe teksty: 1:4; 6:3. | Modlitwa, staranie i usilność – warunki |
| Podstawowe słowa: Modlitwa i czyny. | pomyślnego dzieła dla Pana. |
Te księgi są kontynuacją Kronik i nazwane są imionami dwóch znaczących działaczy epoki, zwanej częściowym powrotem Izraela z babilońskiej niewoli. Księga Ezdrasza rozpoczyna się od końcowych słów 2 księgi Kronik; to, razem z aramejskim językiem niektórych rozdziałów, sprowadza do przypuszczenia, że wszystkie trzy księgi napisane zostały przez jedną osobę, uczonego Lewitę.
„Kiedy skończył się czas, przepowiedziany przez proroka Jeremiasza”, wielu pobożnych synów Judy i Beniamina powróciło ze swoimi staruszkami do ziemi ojców. Możliwe, że powróciły także poszczególne osoby z innych pokoleń, lecz ogólnie 10 pokoleń Izraela pozostaje dotąd w rozsianiu po całym świecie do końca ludzkiej historii, nie rozpoznane wśród innych narodów. Wskutek łaskawego dekretu perskiego króla Cyrusa, zdobywcy Babilonu, do Jeruzalemu przyszła pierwsza grupa przesiedleńców pod przywództwem Zerubabela i arcykapłana Jeszui, syna Josadaka (536 rok p.n.e.). Po wzruszającej ceremonii założenia fundamentów drugiej świątyni w miejscu zniszczonej, prace musiały zostać wstrzymane z powodu donosu sąsiednich zawistnych Samarytan; wznowiono je dopiero w drugim roku króla Dariusza. Świątynia została ukończona, uroczyście poświęcona, i odprawiona Pascha. Drogocenne naczynia świątynne i przyrządy, zwrócone Żydom przez króla Artakserksesa, powróciły z drugą partią przesiedleńców, w większości z pokolenia Lewiego, pod przywództwem Ezdrasza, „uczonego, biegłego w zakonie Mojżeszowym”. Ezdrasz miał zamiar odnowić w świadomości i bytowaniu swego ludu zakon Mojżeszowy, i zaczął swoją działalność od zrywania mieszanych małżeństw. Po trzynastu latach do Jeruzalemu przyszedł drugi reformator Nehemiasz, podczaszy króla Artakserksesa. On kontynuował i doprowadził do końca zaczęte dzieło Ezdrasza, wewnętrznego przekształcenia. Przy nim zniszczone Jeruzalem pomału odbudowuje się i zasiedla; wokół miasta powstają nowe mury i naprawiane są uszkodzone, przy czym budowniczowie muszą jednocześnie bronić się przed zakusami wrogich sąsiadów. Po skończeniu prac Nehemiasz zbiera lud w celu wysłuchania zakonu Mojżeszowego, czytanego przez Ezdrasza przy ogólnej uwadze i w łzach upamiętania. W ślad za tym lud świętuje Święto Szałasów, pierwszy raz od czasów Jozuego.
Księga Nehemiasza wyróżnia się niezwykłą żywością opowiadania. Nehemiaszowi i Ezdraszowi udało się wrócić zakonowi Mojżeszowemu jego poprzednie znaczenie dla wewnętrznego życia ludu; lecz jego byłe dobrodziejstwo (z podziałem na pokolenia) i niezawisłość od innych ludów już nie powróciły.
Podstawowa myśl księgi Ezdrasza i Nehemiasza jest taka, że kierownictwo Boże i pomoc ludowi uwarunkowane są wiernością w stosunku do Boga i Jego zakonu.
Treść księgi Ezdrasza: Pierwsza grupa Żydów powraca z niewoli na czele z Zerubabelem i Jeszuą, synem Josadaka. Powstanie zburzonej świątyni. Powrót drugiej grupy z Ezdraszem. Jego troska o oczyszczenie ludu z wszelkich śladów pogaństwa.
Treść księgi Nehemiasza: Powrót Nehemiasza do Jeruzalem. Wzniesienie miejskich murów przy jednoczesnym przeszkadzaniu ze strony wrogich sąsiadów. Odnowienie przymierza ludu z Bogiem. Spis ludzi z pokolenia Judy i Beniamina, którzy osiedlili się w Jeruzalem. Uroczyste poświęcenie murów Jeruzalem. Odnowienie uroczystości Święta Szałasów. Wyzbycie się grzeszności w społecznym życiu tych, którzy powrócili do ojczyzny.
Księga Estery
Podstawowy tekst: 4:14.
Główna myśl: Rzeczywistość Opatrzności Bożej.
Ta ostatnia z historycznych ksiąg w namacalny sposób przedstawia opiekę Bożą nad wybranym przez Niego ludem, który utracił niezawisłość. Ręka Boża niewidocznie kieruje zamysłami i postępkami ludzi, zmuszając zło do wywyższenia dobra. W tym samym czasie Bóg pozostawia człowiekowi wolność wyboru między dobrem lub złem i wkłada na niego odpowiedzialność za decyzje. Księga Estery była dużym pocieszeniem dla Żydów podczas ich długiego rozsiania, kiedy moce zła nieraz starały się wytępić ich z powierzchni ziemi. Chociaż imię Jahwe ani razu nie jest w księdze wymienione, jednak Opatrzność Boża w niej całkowicie jest oczywista.
Księga została nazwana imieniem tej, która z pomocą Bożą uratowała swój lud od całkowitego wytępienia. Cel księgi – wyjaśnić pochodzenie Święta Losów, ustanowionego w IV wieku p.n.e.
Podstawowa myśl księgi: Bóg karze Swój lud za grzechy, lecz i miłuje go jako lud przymierza.
Treść: Powstanie i nasilenie niebezpieczeństw dla Żydów, którzy w większości nie wrócili z niewoli do ziemi ojców. Królewski dekret o ich wytępieniu w całej monarchii Artakserksesa. Bohaterstwo Estery i wydanie nowego dekretu. Śmierć zamyślającego zło Hamana i wywyższenie czyniącego dobro Mordochaja.
Źródło: „Mały PORADNIK BIBLIJNY”
Praca pastora B. Götze
