Prorocy i prorockie księgi
Pismo Święte nazywa prorokami ludzi, którym Bóg dla Swoich szczególnych celów daje wejrzeć w Swoje tajemne drogi; dlatego oni nazwani są też „jasnowidzami”. W hebrajskim tekście słowo „prorok” oznacza dosłownie wieszcz, tj. człowiek, wieszczący lub obwieszczający to, co zostało udostępnione jego wewnętrznemu wzrokowi. Nazwa „prorok” – wieszcz – wskazuje na jego obowiązek, nazwa „jasnowidz” – na jego duchowy dar. Pismo rozróżnia trzy formy prorockiego wieszczenia: a) natchniona mowa w imieniu Boga: „Tak rzekł Pan…” (Iz.8:5), b) przenośnia lub alegoryczne opowiadanie o tym, że Bóg uzdolnił proroka do przejrzenia (widzenie Ezechiela rozdz.40…) i c) symboliczne zewnętrzne działanie, wyjaśniające ludowi lub poszczególnej osobie, ich stan albo to, co ich czeka (Jer.1:11…). Aby otrzymać natchnienie izraelski prorok nie uciekał się do zewnętrznego oddziaływania na swoją duchową naturę, jak to czyniły w starożytności pogańskie wyrocznie i jak to czynią obecnie muzułmańscy derwisze, członkowie heretyckich sekt lub media spirytystyczne. Natchnienie proroka nie jest egzaltacją: jego duch styka się z Duchem Bożym bez żadnego wysiłku z jego strony; jest on Bożym wybrańcem, ma on szczególną wrażliwość na Boże objawienie dzięki swemu czystemu, wstrzemięźliwemu, niekiedy ascetycznemu życiu (prorocy Eliasz, Jan Chrzciciel i inni). Kierowany przez Ducha Świętego, widział on wyraźnie grzeszny stan człowieka i odczuwał nieodpartą potrzebę napominania, pouczania, przestrzegania i wskazywania na nieuniknione skutki naruszenia świętego zakonu Bożego.
Prorockie słowo starsze jest od najstarszych ksiąg prorockich; jest ono stare, jak samo objawienie Boże. Jeszcze Enoch prorokował przed potopem, „siódmy po Adamie” (Judy 1415); Abraham jest nazwany prorokiem w 1M.20:7; Mojżesz – wielki prorok Starego Testamentu. Poczynając od Samuela, prorockie słowo nie milkło w Izraelu; prorocy tworzyli szczególny stan, łączyli się w społeczności, mieli szkoły, byli centrum duchowego życia i strażnikami kultowej tradycji. Ich sposób życia odpowiadał ich wysokiemu powołaniu; wielu z nich przypieczętowało swoje świadectwo męczeńską śmiercią (Mt.23:37; Łk.11:47). Zadanie proroków polegało na podtrzymywaniu teokracji (panowania Boga) w państwie izraelskim, które utraciło ten ideał podczas panowania królów; prorocy musieli kierować królami, obwieszczając im Bożą wolę. Wymagała tego wielkość misji, którą Bogu upodobało się przyoblec Izraela. Wiele razy prorocy mogli okazywać mocny i nawet decydujący wpływ na historię Żydów; jednak, ten wpływ zawsze był czasowy: niezwyciężony upór rządzących znowu zawracał na drogę materialnego odstępstwa od czczenia jedynego Boga w duchu i w prawdzie. Gdyż rządzący przedkładali swoje drogi nad drogi Boże, to przeciwności między nimi i przedstawicielami Bożymi – prorokami, kończyły się wybiciem ostatnich, jak to miało miejsce za króla Achaba i innych.
Prorocy byli nie tylko przywódcami Izraela, lecz i kronikarzami jego historii. Kiedy pomimo wezwań proroków Izrael ciągle skłaniał się ku bałwochwalstwu i moralnemu upadkowi, Bóg włożył na proroków jeszcze jedno zadanie. Duch Święty coraz wyraźniej wskazywał im na zbawienie, odnowienie i uwielbienie Swego ludu, mówił o samoobjawieniu Boga w Osobie Wybawiciela. Powstała potrzeba nie tylko zapisywania wydarzeń, lecz też zapieczętowywać prorockie słowo dla stałego zbudowania i głoszenia, dla ożywienia wiary i umocnienia nadziei.
Tym okolicznościom zawdzięczamy powstanie i zachowanie prorockich ksiąg. Chociaż każdy prorok zwraca się do swoich współczesnych w duchu tego, co jest interesem dla danego czasu, jednak jego słowo jako słowo jasnowidza, nie utraciło swego znaczenia też dla ludzi Nowego Testamentu, dla nas – chrześcijan, tym bardziej, że wiele z przepowiedzianego jeszcze nie wykonało się. Oddalone wydarzenia stają przed prorockim wzrokiem nie zawsze w odpowiedniej kolejności (np. o uwielbieniu Chrystusa prorok Izajasz mówi wcześniej, w 11 rozdziale, niż o Jego cierpieniach i śmierci – rozdział 53), gdyż „cząstkowa jest nasza wiedza i cząstkowe nasze prorokowanie” (1Kor.13:9); pomimo to, „mocne słowo prorockie” jest nam poręką łaski i wierności Bożej wprost do nastania przepowiedzianej całkowitej doskonałości.
Działalność proroków w ciągu wieków zmieniała się. Najstarsi prorocy zajęci byli wyłącznie wewnętrznym życiem Izraela, ich mowy skierowane były do królów i ludu obu królestw – judzkiego i izraelskiego, na które podzielił się Izrael po panowaniu Salomona; późniejsi prorocy już przepowiadają los innych narodów, na ile są one związane z Izraelem. Starożytni prorocy, szczególnie Eliasz i Elizeusz, przejawiają swoje posłannictwo w mocnych i przekonywujących działaniach i cudach; późniejsi – w mocnym słowie i przekonującym nauczaniu. Od tych ostatnich mamy prorockie księgi, o pierwszych – dowiadujemy się z zapisów świętej historii Izraela.
Teologiczny podział proroków na dużych i małych odpowiednio do objętości ich ksiąg jest historyczną nieprawidłowością; pewniej jest rozróżniać proroków według czasu: do niewoli babilońskiej, w niewoli i po powrocie z niej. W Judzie do niewoli: Izajasz, Jeremiasz (częściowo na wygnaniu), Joel, Abdiasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz; w Izraelu: Ozeasz, Amos, Jonasz. Na obczyźnie: Ezechiel i Daniel, obaj z Judy, lecz służący całemu Izraelowi. Po powrocie z uprowadzenia wszyscy – Judejczycy: Aggeusz, Zachariasz i Malachiasz.
Księga proroka Izajasza
Podstawowe słowo: Zbawienie.
Główna myśl: Pan wybawia lud za pośrednictwem sądu i łaski.
Podstawowa fraza: Święty Izraelski.
Klasyczny okres dla prorockiego słowa rozpoczyna prorok Izajasz, syn Amosa, przepowiadający w odstępie czasowym między panowaniem Uzjasza (Iz.6:1) do 15 roku panowania Hiskiasza, w przybliżeniu od 742 roku do 701 roku p.n.e. Według tradycji umarł on męczeńską śmiercią (za króla Manassesa). Jego księga jest kuluminacyjnym punktem starotestamentowego objawienia Bożego. Ze swej duchowej wyżyny, jak z wieży wartowniczej, jasnowidz widzi przyszłość Izraela i całego świata, zagląda nawet tam, gdzie czas przechodzi w wieczność. Przy tym u niego wydarzenia zbliżają się jak szczyty gór, będące w rzeczywistości bardzo daleko jeden od drugiego.
Tak jak z treści, tak i z formy, Izajasz jest pierwszy wśród proroków. Równorzędnie z liryką Dawida w jego mowach słyszy się grzmiący głos starożytnych przywódców Izraela. Groźnie i miękko brzmi jego głos, przebudzając obojętny lud, wskazując na nadchodzące jego wywyższenie pod berłem Mesjasza, syna Dawidowego. Nigdzie w innych starotestamentowych księgach tak wyraźnie nie występuje idea usprawiedliwienia z łaski, jak u proroka Izajasza; dlatego jego księgę można sprawiedliwie nazwać starotestamentową Ewangelią. Zagadką dla jasnowidza są dwa obrazy przyjścia Mesjasza-Pomazańca, cierpiącego i królującego, przy czym, w perspektywie, Izajasz widzi i opisuje uwielbienie (rozdz. 11) wcześniej niż cierpienie (rozdz. 53). Czy nie dlatego niektórzy teologowie przypuszczają, że rozdziały 40-60 należą do innego proroka, nie mniej natchnionego niż Izajasz? Prorokom w ogóle nie dane było widzieć wydarzeń między cierpieniem Mesjasza i Jego uwielbieniem; ten okres jest tajemnicą (Ef.1-10). Rozwiązanie tego znajduje się w Nowym Testamencie: pierwsze przyjście dla okupienia przez Golgotę, powtórne – dla panowania w chwale z Oblubienicą – Kościołem. Proroctwa Izajasza o powstaniu Izraela po niewoli babilońskiej i o powstaniu jego po obecnym rozsianiu po całym świecie nie powinny być mieszane; różnica jest oczywista z ich przeciwieństw.
Działalność Izajasza wypadła na zwrotny punkt historii izraelskiego ludu, który przestał wykonywać włożoną na niego przez Boga misję bycia światłością dla innych narodów. Razem z utratą prawdziwej pobożności Izrael pozbawił się swego oparcia w Jahwe i utracił swoją niezależność. Pozostało mu potępienie Boże, przepowiedziane jeszcze przez Mojżesza. Donosi o tym pierwsza część księgi Izajasza, rozdziały 1-39; druga jest kazaniem, wzywającym do odnowienia i uratowania świętej resztki. Nie tylko do jednego Izraela wielki jasnowidz kieruje swoją mowę: mówi też do innych narodów, „mieszkańców krainy mroków” (Iz.9:2). Widzi on przyszłość nie w mglistych zarysach, lecz w wyraźnych określonych obrazach; zwiastuje zbawienie przez Pomazańca Bożego, Który wykona wolę Jahwe jako Sługa i Pasterz; jako pokorny Baranek poniesie na Sobie ludzkie przestępstwa i choroby, będzie nazywał się „Immanuel” – Bóg z nami. Wzrok proroka przenosi się z teraźniejszości na tę oddaloną przyszłość, kiedy razem z uwolnieniem człowieka z niewolnictwa grzechu, ziemia przeobrazi się i niebo. Najpierw potępienie Boże, później usprawiedliwienie, najpierw oczyszczenie wybranych w ogniu cierpienia, później ich uwielbienie w królestwie wiecznego życia, piękna, pokoju i miłości. Izajasz – zwiastun łaski Bożej dla wszystkich narodów.
Treść: 1 część. Rozdziały 1-6 są wprowadzeniem do całej księgi. Rozdział 6 – powołanie proroka. Rozdział 7:14 – znak Immanuela. Rozdziały 9:5-6 i 11:1-5 – charakterystyka „Pędu” i Jego królestwa. Proroctwa przeciw innym narodom za ucisk Izraela. Sąd nad nimi, pocieszenie dzieci Syjonu. Historyczne wydarzenia między okresami panowania Asyrii i Babilonu.
2 część. Obrazy przyszłości, poczynając od wybawienia Judejczyków z niewoli babilońskiej. Obietnica Pomazańca-Chrystusa. Pocieszające obietnice Jego dzieł. Nowa ziemia i nowe niebo. Dziękczynna, pokutna i prosząca modlitwa proroka o powstanie Syjonu i Jeruzalemu. Proroctwo o wszechświatowym sądzie, radości i triumfie zbawionych.
Księga proroka Jeremiasza
| Księga proroka Jeremiasza: | Główna myśl: |
| Podstawowe słowa: Odstępstwo, | Pewność potępienia Bożego z powodu |
| powrót, naprawiać, umiłował. | grzechu, równolegle z tym tkliwość i wieczność miłości Bożej. |
| Treny (Lamentacje): | Główna myśl: |
| Podstawowe teksty: 1:12; 2:17; 3:22-23. | Nieszczęście, które przynosi grzech. Miłość i współczucie Pańskie dla będących pod Jego gniewem. |
60 lat po śmierci Izajasza Bóg powołał drugiego wielkiego męża – Jeremiasza, syna Chilkiasza, młodego Lewitę. To wydarzenie miało miejsce w 13 roku panowania króla judzkiego Jozjasza. (628 rok p.n.e.). Ponad 40 lat prorok bez bojaźni potępiał królów, wielmoży i lud judzki z powodu bałwochwalstwa i wad, głosząc im surowy sąd Boży – zniszczenie Jeruzalem i świątyni, spustoszenie kraju, tragiczny koniec króla i siedemdziesięcioletnią niewolę. Z natury łagodny i pokorny, Jeremiasz cierpiał pod brzemieniem swojego powołania, lecz milczeć nie mógł: natchnione przez Ducha Świętego słowo paliło go i wyrywało się ognistym strumieniem. Miłując swój lud, widział nadchodzące niebezpieczeństwo ze strony potężnego Babilonu i smucił się z powodu niepokornych, odsuwających się od Boga braci. Gdy on w zatwardziałości wrzucali go do ciemnicy, a król Jojakim spalił jego księgę, on kontynuował napominanie i głoszenie, a tekst spalonej księgi ponownie podyktował pisarzowi Baruchowi, rozszerzając ją i uzupełniając. Jeremiasz kontynuował dzieło Izajasza. Królestwo judzkie, tak jak wcześniej izraelskie, upadało moralnie. Nakazane przez króla Manassesa czczenie Baala i Astarta z obrzydliwym rytuałem zapuściło głębokie korzenie a próby króla Jozjasza odnowienia przymierza ludu z Bogiem doprowadziła tylko do tego, że czasowo zapanowała zewnętrzna, obrzędowa religijność, mało zmieniająca położenie rzeczy. Za króla Jojakima powstało okrutne prześladowanie przeciwko prorokom wprost do ich zabijania. Panu upodobało się zachować życie Jeremiasza, żeby przedłużyć wzywanie ludu do upamiętania.
Sens ustnych i pisemnych jego wypowiedzi sprowadza się do tego, że przed odpuszczeniem i usprawiedliwieniem powinna mieć miejsce zasłużona kara Boża i że Izrael z jego celem, jako lud, musi przejść przez polityczną śmierć, żeby odnowić się. Jeremiasz dążył do otwarcia oczu swego ludu na to, że jego złe czyny przekształcają nawet świątynię w jaskinię zbójców (Jer.7:11) i że prawdziwa pobożność wymaga nie zewnętrznej czci, lecz szczerego posłuszeństwa Jahwe. Kazanie Jeremiasza, odrzucone przez większość ludu, jednak dotknęło serc jakiejś części społeczeństwa, będącego na wygnaniu, i widocznie ten nieznaczący sukces miał duże znaczenie dla przyszłej historii Judejczyków: nauczeni gorzkim doświadczeniem wygnańców, oni już nie wracali do bałwochwalstwa.
Dla oczyszczonych przez cierpienie prorok zapowiada wspaniałą przyszłość; widzi on ten oddalony czas, kiedy jego lud znowu zbliży się do Boga ojców i będzie radośnie służył Mu, że Bóg wydźwignie Jeruzalem i uczyni je chwałą przed wszystkimi narodami ziemi, a panować będzie – „sprawiedliwa latorośl” (Jer.23:5-6).
Współcześni Jeremiaszowi byli prorocy Sofoniasz, Habakuk i Uriasz; ostatni został zabity na rozkaz króla Jojakima. Wszyscy trzej prorocy przepowiadali w duchu Izajasza i Jeremiasza.
Według tradycji, prorok Jeremiasz zakończył swoje ziemskie życie śmiercią męczeńską, ukamienowany.
Treść księgi: Powołanie Jeremiasza. Piętnujące mowy do ludu judzkiego i wskazanie na nadchodzącej w przyszłości Latorośli z domu Dawidowego, Króla, Którego nazwą: „Pan sprawiedliwością naszą”. Proroctwo o powrocie z Babilonu. Historyczny dodatek.
Napominające proroctwa dotyczące narodów: Egiptu, Filistynów, Moabu, Ammonitów, Edomu, Damaszku, Kedaru i Chazoru, Elamu i Babilonu.
Dodatek: krótka historia zburzenia Jeruzalemu. Ułaskawienie króla judzkiego Jojachina; oślepienie i dożywotnie uwięzienie króla Sedekiasza.
Księga proroka Ezechiela
Podstawowa fraza: Chwała Pańska.
Główna myśl: Dobroć i surowość Boża.
1:28; 10:4,18; 43:2.
Ezechiel, syn kapłana Buziego, został uprowadzony do niewoli podczas pierwszego najazdu Chaldejczyków na Jeruzalem w 598 roku p.n.e. z królem Jojachinem i innymi wybitnymi Judejczykami. Jego stałym miejscem przebywania w Babilonie było miasto Tel-Awiw nad rzeką Kebar. W piątym roku niewoli został on przez Boga powołany do kontynuowania wśród uprowadzonych dzieła proroka Jeremiasza, pozostającego w Jeruzalemie. I tak, Ezechiel, w swojej kolejności, zwiastuje nieuniknione zniszczenie Jeruzalemu i świątyni, wskazuje na to, że wisząca nad Syjonem kara w pełni jest zasłużona przez jego mieszkańców, i wzywa do upamiętania oraz oczyszczenia cały izraelski lud. Ezechiel kieruje swoje mowy do wszystkich dwunastu pokoleń, w tym czasie prawie całkowicie znajdujących się na wygnaniu; a po zburzeniu Jeruzalemu do nich dołączyły pozostałe pokolenia Judy i Beniamina.
Uporowi i nieupamiętaniu swego ludu prorok przeciwstawia własną nieugiętość. „Jak diament twardszy niż krzemień uczyniłem twoje czoło”. Tak wzniośle nie mówił ani jeden prorok w Izraelu; jego słowa podobne są do grzmotu i rażą jak błyskawica. Z następujących pocieszających mów Ezechiela widać, że jego wpływ na uprowadzonych był znaczny; tym można wyjaśnić przemianę, mającą miejsce w lepszych elementach żydowskiego ludu, stającego się z bałwochwalców gorliwym wykonawcą zakonu Jahwe. Ezechiel przebudza w nich nadzieję na jasną przyszłość, na powrót do Jeruzalemu i powstanie miasta oraz świątyni, a także i na ten czas, kiedy Bóg ustanowi ze Swoim ludem wieczne przymierze pokoju i zjednoczy wszystkich pod panowaniem jednego prawdziwego Pasterza (rozdziały 34 i 37).
Między pierwszą i drugą częścią księgi Ezechiela wstawione są przepowiednie o sądzie nad rodziną pogańskich narodów, uciskających Izraela. Od sądów Bożych nad Izraelem do jego usprawiedliwienia – oto sens proroctw Ezechiela. Jego księga składa się zmów, wygłoszonych w różnym czasie. W niej 91 razy spotyka się wyrażenie „syn człowieczy” – w zwracaniu się Jahwe do proroka. Ezechiel według charakteru swego kazania rzeczywiście jest przedstawicielem nie jednego tylko żydowskiego ludu, lecz całej szerokiej ludzkiej rodziny, tak jak Pan Jezus, „Syn Człowieczy” – jest przedstawicielem nowej, odrodzonej ludzkości.
Treść: Proroctwa o sądzie Bożym nad winnym Izraelem. Widzenie chwały Bożej. Bóg posyła proroka do uprowadzonych. Znaki sądu w obrazach i alegoriach. Proroctwa o losie rodziny pogańskich narodów; o usprawiedliwieniu Izraela. Powtórne powołanie Ezechiela.
Potępienie niewiernych pasterzy i obietnica Jedynego prawdziwego Pasterza. Obietnica odrodzenia ludu Izraela. Proroctwo przeciw wrogom Izraela – Goga i Magoga.
Widzenie połączenia nieba z ziemią w obrazie nowej świątyni, oczyszczonej ziemi i świętego miasta, którego nazwa brzmi – „Jehovah-shammah”, Pan tam mieszka.
Nowy porządek rzeczy („Oto wszystko nowym czynię” – Ob.21:5) powinien wyrazić się w budowie i rozmiarach nowej świątyni oraz uwidocznić się we wszystkich dziedzinach życia odrodzonego Izraela. Rozdziały 40-48 nie są alegorią, lecz przepowiednią realnej przyszłości Kiedy upadnie mur między Izraelem i innymi narodami świata, powszechne czczenie Boga przez Chrystusa wymagać będzie obszernej świątyni i zrównania wszystkich w prawach społeczności z Bogiem (47:22). Cała świątynia będzie miejscem najświętszym, a chwała Boża znów wypełni ją.
Księga proroka Daniela
Podstawowa fraza: „Dzień Pański”.
Główna myśl: Cena i ważność upamiętania.
Ta historyczno-prorocka księga jest starotestamentową Apokalipsą, tj. objawieniem Bożym: o losach świata, o pierwszym przyjściu Chrystusa i o końcu ludzkiej historii. Nie mamy po co doszukiwać się wśród różnych poglądów historyków i teologów, kto właściwie i kiedy był jej autorem: wystarczy to, że Pan Jezus Chrystus w Ewangelii według Mateusza, 24:15, określił Daniela jako jej autora, a prorok Ezechiel trzy razy wspomina o „sprawiedliwym i mądrym Danielu” (Ez.14:14,20; 28: 3); i w końcu, znaczna część jego proroctw już wypełniła się.
Ten zwiastun Boży został posłany nie tylko do Izraela, lecz i do całego świata. Wiecznie istniejący Bóg objawia Siebie przez Swego sługę poganom, wśród których cierpi jego lud, i obwieszcza zgubę ich porządków. Ze starożytnego światowego centrum – Babilonu, przed obliczem jego nieograniczonych despotów, wychodzi słowo Pańskie na świadectwo o tym, że nie ludzie, lecz Wszechmocny kieruje losami ludzkości i prowadzi wszystkich oraz wszystko do Swojego wielkiego celu. Widzenia Daniela pokazują w obrazach powstanie, rozwój i koniec światowych imperiów.
Przeznaczeniem księgi Daniela przede wszystkim jest utwierdzenie w świadomości uprowadzonych do Babilonu zaufania do Opatrzności Bożej w stosunku do Jego ludu, pod warunkiem wierności Mu, jak byli wierni Daniel i trzech młodzieńców. Zapowiedziana w widzeniach historia światowych imperiów powinna naocznie pokazać nietrwałość wszystkich ludzkich budowli: wszystkie one upadną, a na ich gruzach Bóg wzniesie Swoje wieczne królestwo.
Jeśli taki jest pouczający cel księgi, to czy sprawiedliwie jest ograniczać interpretację widzeń Daniela o wydarzeniach czasów ostatecznych do praobrazu czasów syryjskiego króla Antiocha IV Epifanesa (169-164 p.n.e.), albo odnosić proroctwo o Chrystusie do żydowskiego arcykapłana Oniasza, znanego tylko z tego, że został zabity przez swojego rywala, według opowiadania 2 księgi Machabejskiej 4:34? Jeżeli taka interpretacja jest zrozumiała przez Żydów, to w chrześcijańsko-teologicznej literaturze ona nie jest usprawiedliwiona i mówi o umyślnym wypaczeniu prawdy na korzyść modernistycznego odrzucania Chrystusa jako Boga i Człowieka (Dan.9:25-26). I jeśli niektórzy krytycy Biblii odnoszą nazwę „pomazaniec” (grec. Chrystus) do perskiego króla Cyrusa na podstawie Iz.45:1, a ”Najświętsze” („kodesch kadaschim”) – do ołtarza, a nie do Chrystusa Zbawiciela, to wszystkie te przedsięwzięte (żeby nie powiedzieć złe zamiary) interpretacje bledną i znikają przed znaczeniem wersetu 24, 9 rozdziału księgi Daniela, gdyż Cyrus nie przypieczętował grzechów, nie zmazał win i nie przywrócił wiecznej sprawiedliwości. Uczynił to Syn Boży i Człowieczy (Dan.7:13-14), „i dano mu władzę i chwałę, i królestwo…”. Czas Jego pierwszego przyjścia wyraźnie ukazano w 25 wersecie 9 rozdziału, a Jego śmierć i zburzenie Jeruzalemu przepowiedziane są w 26 wersecie. Okrutne prześladowanie Żydów przez Antiocha Epifanesa jest praobrazem jeszcze okrutniejszego prześladowania ludu Bożego pod koniec ludzkiej historii – tego „wielkiego ucisku, jakiego nie było od początku świata aż dotąd, i nie będzie” (Mt.24:21) – za panowania „człowieka niegodziwości, syna zatracenia” (2Tes.2:3), praobrazem którego był Antioch Epifanes. O „nadejściu wyznaczonego kresu spustoszenia” prorok mówi na samym końcu 9 rozdziału.
Zarys treści księgi: Rozdziały 1-6 zawierają najważniejsze fakty z życia proroka. Rozdziały 7-12: widzenia Dawida. Rozdziały 7-8: o światowych imperiach i o „królestwie wiecznym”. Rozdział 9: modlitwa Dawida o lud izraelski i objawienie o jego losach przez anioła Gabriela. Rozdziały 10-11: dalsze objawienia o powstaniu i rozwoju wrogich Bogu państw. Rozdział 12: proroctwo o czasach ostatecznych.
Księga proroka Ozeasza
| Podstawowe słowo: „Zawróćcie”. | Główna myśl: |
| (występuje 15 razy) | Przedstawienie Bożego planu, powrotu odstępców. |
Chociaż ona odnosi się do połowy VIII wieku p.n.e., lecz umieszczona jest w kanonie po księdze proroka Daniela, rozpoczynając sobą szereg krótkich ksiąg, dopełniających czterech następnych proroków, i związanych między sobą szybciej logicznie niż chronologicznie.
Prorok Ozeasz, syn Beeriego, był współczesnym Amosa w Izraelu, Izajasza i Micheasza w Judei, i jego słowo odnosiło się do królestwa północnego, tj. izraelskiego, za panowania Jeroboama II. Był to czas zewnętrznego błogosławieństwa ludu i głębokiego upadku duchowego. Wprowadzone przez Jeroboama I bałwochwalstwo znalazło sprzyjający grunt i zapuściło głębokie korzenie. Zdemoralizowanie ludu szczególnie wyraźnie wyraziło się po śmierci Jeroboama II w zdradach i zabójstwach królów. Prorok Ozeasz wystąpił z potępieniem swoich współplemieńców z powodu moralnego zdziczenia i przypochlebiania się Egiptowi oraz Asyrii. Prorok potępia wyraźną przeciwność między zewnętrzną religijnością i wewnętrznym ostudzeniem wiary oraz pobożności. Pan chce miłości, a nie ofiary, bardziej poznania Boga, niż całopaleń (Oz.6:6). Za to, że Izrael polegał na człowieku, a nie na Jahwe, Który przyciągał go więzami miłości, Assur będzie musiał być ich królem (Oz.11:4-5). Lecz sprawiedliwy gniew Boży nie jest wieczny; Pan użali się nad Izraelem, wybawi go od wiarołomstwa i będzie miłował go. Od mocy piekła On wybawi ich, od śmierci wykupi ich (Oz.13:14).
Przez wszystkie mowy proroka Ozeasza przewija się kontrast między sądem i obietnicą usprawiedliwienia. Stosunek Boga do Izraela przedstawiono jako związek małżeński, a wiarołomstwo ludu jako niewierność żony w stosunku do męża. To podobieństwo weszło do wszystkich późniejszych ksiąg Pisma Świętego, do nowotestamentowego Objawienia apostoła Jana włącznie.
Treść księgi: Wiarołomstwo Izraela i bezgraniczna do niego miłość Boża. Jahwe potępia lud, króla, kapłanów. Wyrok: asyryjska niewola. Obietnica usprawiedliwienia i błogosławieństwa pod warunkiem zawrócenia do Boga ojców i szczerego upamiętania.
Księga proroka Joela
Podstawowa fraza: „Dzień Pański”.
Główna myśl: Cena i ważność upamiętania.
Joel, syn Petuela, prorokował w Judei, prawdopodobnie w Jeruzalemie za króla Jehorama i przed klęską Joasza, w przybliżeniu od 840 do 820 roku p.n.e. (2Krn.24:23; Am.1:3). Gdyż prorok nie wspomina o Chaldejczykach, to można przypuścić, że mowa jest o zdobyciu Jeruzalemu przez Filistynów i Arabów za panowania Jehorama. Odgłosy mów Joela brzmią u późniejszych proroków, np. Ezechiela i Amosa.
Powodem do wystąpienia Joela było niebywałe w Judei spustoszenie roślinności przez szarańczę i przedłużająca się susza. W tym nieszczęściu Joel widzi sprawiedliwy sąd Boży z powodu niegodziwości królów oraz ludu i przepowiada w oddalonej przyszłości ostatni sąd ostateczny nad wszystkimi narodami, w „dniu Pańskim, wielkim i strasznym”, dzień kosmicznych przewrotów i odnowienia wszechświata. Ten dzień będzie poprzedzał napływ do świętej ziemi, podobnie jak szarańczy, wielkich zastępów (u Ezechiela – „Gog z kraju Magog”, rozdziały 38 i 39), które zostaną zniszczone przez potężne wojsko Jahwe. W ślad za tym zbiorą się narody w Dolinie Józafata, aby oczekiwać na swój ostateczny wyrok. Zaś dla Izraela, usprawiedliwionego i odnowionego, nastanie błogosławiona pora dobrobytu wśród oczyszczonej i odnowionej przyrody, przy obfitym wylaniu Ducha Świętego na wszelkie ciało (Dz.2:16).
Treść księgi: Przedstawienie nieszczęścia jako Bożego sądu i wezwanie do upamiętania. Obietnice Boże na teraźniejszość i na przyszłość. Przyszły ”dzień Pański” i sąd ostateczny dla wrogów Izraela. Błogosławieństwo dla ludu przymierza, kiedy Pan będzie zamieszkiwał na Syjonie.
Księga proroka Amosa
Podstawowe słowo: „Kara”.
Główna myśl: Grzech ludu oznacza sąd ludu.
Judejczyk z Tekoa, pasterz, Amos trwał w trudnej służbie proroka w przybliżeniu od 780 do 740 roku p.n.e. Judea w tym czasie była osłabiona niepotrzebnymi i nieudanymi wojnami króla Amasjasza; a izraelskie królestwo ze stolicą Samarią osiągnęło jakiś rozkwit za królów Jehoasza i Jeroboama II, i nic nie zwiastowało jego zniszczenia. Lecz zwiastun Boży przewidział katastrofę, mającą miejsce po upływie 50 lat, i wiedział, że sprawiedliwy sąd Boży obejmuje 10 pokoleń Izraela z powodu zapomnienia Jahwe na rozsianie po całej ziemi.
Amos rozpoczął swoją służbę w izraelskim mieście Betelu, centrum podziału i bałwochwalstwa; tam królowie, odstępcy od wiary, zbudowali ołtarz i służyli Jahwe, kłaniając się bałwanom. Nie patrząc na groźby kapłana, prorok odważnie piętnował króla i innych z powodu demoralizacji religii w nadmiernym przepychu i ucisku ubogich. Mówił on o nieuniknionej karze za te grzechy i wzywał do upamiętania, gdyż bezprawia Izraela nawet ziemia nie wytrzymuje, „czyż nie ma z tego powodu zatrząść się ziemia” (Amos.8:8). Po dwóch latach, rzeczywiście, miało miejsce niebywałe pustoszące trzęsienie ziemi (Am.1:1). – Od złych czynów ludu i grożącej mu kary prorok przechodzi do „dnia Pańskiego”, dnia sądu. Sądzone będą narody uciskające Izraela, a dom Izraela zostanie przesiedlony dalej niż Damaszek prócz tych, kto umrze od miecza. Upadającą chatkę Dawida (dom Dawidowy) Pan podniesie i wróci Izraela z rozsiania między narodami w tym błogosławionym czasie, kiedy po klęskach cała ziemia się odnowi, a „oracz będzie przynaglał żniwiarza, a tłoczący winogrona siewcę ziarna” (Amos.9:13), zaś „chatka Dawida” zostanie odnowiona na wieki przez Potomka Dawidowego według ciała, Pana Jezusa Chrystusa.
Obrazowe proroctwo Amosa o duchowym głodzie i pragnieniu Słowa Bożego, którego nie można już będzie znaleźć na ziemi (Am.8:11-13).
Treść księgi: Krótkie zagrożenia jako kara sąsiednim ludom, dłuższe zagrożenie Judejczyków. Trzy napominające mowy do Izraela z wezwaniem go do upamiętania. Groźby dla
bogaczy i pysznych. Widzenia dotyczące losu izraelskiego królestwa, ostrzeżenia o niebezpie czeństwie. Proroctwo o zjednoczeniu całego Izraela i powstaniu domu Dawidowego.
Księga proroka Abdiasza
Klucz: „Jak postępowałeś, tak postąpią z tobą” – 1:15.
Główna myśl: Ważne ostrzeżenie o niebezpieczeństwie pychy i antysemityzmu.
Osoba tego proroka nie jest wyjaśniona; możliwe, że on, to ten sam Obadiasz, o którym wspomina 2Krn.17:7. Nie wiadomo też, o jakim zdobyciu Jeruzalemu mówi prorok w wersecie 11. Być może o napaści Arabów i Filistynów za króla Jehorama (2Krn.21:16), o której mówią prorocy Joel 3:11 i Amos 1:6,9. W tym czasie jeńcy judzcy byli sprzedawani do niewoli przez filistyńskich marynarzy. – Prorok gromi Edom (Idumeę) za złośliwą satysfakcję w dniu niedoli Judejczyków, za okrucieństwo w stosunku do uciekinierów oraz ukrywających się przed pogromem i przepowiada temu krajowi całkowite unicestwienie. Abdiasz widzi też „dzień Pański”, groźny dla wszystkich narodów, kiedy Edomowi zostanie oddane według uczynków jego – oko za oko…, a na górze Syjon będzie zbawienie, dom Jakuba wejdzie do swego dziedzictwa, a nad nim będzie panował Sam Pan.
Idumea lub Edom („góra Seir”) – zajmowała wąski górzysty pas między Martwym i Czerwonym Morzem; jej mieszkańcy, potomkowie Ezawa, zawsze dokuczali Izraelowi, i ta wrogość sprowadziła na Edom karę Bożą, o której przepowiadali prorocy: Izajasz (34:5-15; 63:1-6), Jeremiasz (49:7-12), Ezechiel (25:14), Joel (3:24), Amos (1:11-12) i Abdiasz (15, 16, 18, 19, 21). W obecnym czasie ten kraj jest pustynią, pomimo żyzności gleby dolin i dobrego klimatu. – Od ducha chrześcijaństwa prorok Abdiasz jest jeszcze bardzo daleko i rozumie tylko bezlitosne oddawanie złem za zło.
Księga proroka Jonasza
Podstawowy tekst: 4:2.
Główna myśl: Bóg jest Bogiem też pogan, jak i Żydów.
Prorok Jonasz, syn Amittaja z Gat-Chefer, współczesny Amosa, stał się znany w Izraelu za panowania króla Jeroboama II, któremu przepowiedział przywrócenie granic jego królestwa (2Krl.14:25). Przez tego proroka Pan pokazał miłującemu siebie i zadowolonemu z siebie Izraelowi, że Jego miłosierdzie rozpościera się na wszystkie narody i że On nie chce wiecznej zguby. Nasza prorocka księga donosi o przeżyciach Jonasza, którego Bóg posłał do stolicy Asyrii Niniwy wzywać jej grzesznych mieszkańców do upamiętania. Ta historia ma charakter symboliczno-pouczający, dlatego też zaliczona została do prorockich ksiąg Starego Testamentu. Symbolika osoby i przeżycia Jonasza widoczne są ze słów Pana Jezusa w Mt.12:3940 i Łk.11:29.
W Jonaszu, tak samo jak we współczesnych Chrystusowi faryzeuszach, nas, chrześcijan, poraża wąskość myśli i zatwardziałość serca, to te cechy, które doprowadziły Jonasza do trzydniowego przebywania wewnątrz morskiego stwora. Cała niezwykła misja Judejczyka Jonasza do pogardzanych pogan, jest praobrazem wysłania Syna Bożego na grzeszny nasz świat, a przebywanie Jonasza w ciele morskiego stwora jest praobrazem przebywania Jezusa w sercu ziemi. Temu ostatniemu praobrazowi odpowiada proroctwo Ozeasza 6:2.
Główną myślą historii Jonasza jest to, że Boży sługa w tym świecie powinien bezwarunkowo wykonywać wolę Tego, który go posłał, dokąd by nie prowadziła droga, gdyż Pan troszczy się o całe Swoje stworzenie. Fakt upamiętania i nawrócenia ogromnej stolicy Asyrii przez kazanie Jonasza zawsze powodował niewiarę i śmiech krytyków. Zaś dla nas nie podlega on wątpliwości, gdyż poświadczony jest przez Chrystusa. Niniwa mogła upamiętać się cza sowo pod wpływem strachu, niebezpieczeństwa katastrofy. Jeszcze bardziej niewiarygodnie przedstawia się połknięcie Jonasza przez rybę. Lecz my nie powinniśy zapominać, że dla celów Wszechmocnego nie ma przeszkód.
Księga proroka Micheasza
Podstawowe teksty: 6:8; 7:18.
Główna myśl:
- Nienawiść do niesprawiedliwości.
- Nienawiść do rytualizmu.
- Przewidywanie odpuszczenia.
Micheasz, z Moreszet w południowo-zachodniej części Judei, prorokował jeszcze przed upadkiem królestwa izraelskiego. Takie bliskie czasowo prorokowi wydarzenia, jak najazd Asyryjczyków na Samarię (1:6-16), dają mu przewidzieć wydarzenia ostatnich dni: najazd narodów na Jeruzalem, ich pokonanie przez Boga (Ob.16:16; 20:7-9) i panowanie Mesjasza na Syjonie.
Według stylu i treści proroctw Micheasz bliski jest Izajaszowi, który był jego współczesnym, którego częściowo dopełnia, np. przez wskazanie miejsca narodzenia Immanuela: Betlejem Efrata (5:1). Przewidzi on także sądy Boże nad dwoma królestwami za bałwochwalcze świątynki, za niesprawiedliwość rządzących i wywrócenie prawdy przez kapłanów oraz proroków. Zbawienie rozpocznie się od Syjonu, gdyż z domu Dawidowego wyjdzie „ten, który będzie władcą Izraela. Początki jego od prawieku, od dni zamierzchłych”. Cały rozdział 4 jest prawie powtórzeniem proroctw Izajasza o błogosławionym czasie ziemskiego panowania Mesjasza. Na samym końcu (4:14) Micheasz widzi jeden szczegół tych poniżeń, które musi wycierpieć odrzucony Mesjasz: „Kijem biją po twarzy Sędziego Izraela”. W oddalonej przyszłości prorok widzi, że resztka Jakuba będzie błogosławieństwem dla wszystkich narodów – „jako rosa od Pana” (BG). Do nadziei proroka my, chrześcijanie, możemy dołączyć nasze przekonanie – według słów apostoła Pawła (Rz.11:12).
Groźnie brzmi przepowiednia o zwycięstwie Syjonu nad licznymi narodami w dniach ostatnich (4:11-13) i ojcowskie, przyzywające zwrócenie się Jahwe do niepokornego Syjonu (6:1-16). W ostatnim rozdziale prorok Micheasz wyznaje przed Bogiem swoje grzechy, utożsamiając siebie z całym Izraelem. Porównaj Dan.9:3-19. Orędownictwo za ludem zawsze wchodziło w służbę proroków. Podobnie jak Micheasz, będzie wołać do Boga w ostatnie dni i resztka Izraela.
Treść księgi: Trzy prorocze mowy. Wskutek wielkiego zdemoralizowania ludu Bóg dopuścił zburzenie Jeruzalemu. Wybawienie z babilońskiej niewoli i w dalekiej przyszłości – przez Władcę z Betlejem Efrata. Rozsądzenie o niewdzięczności Izraela; pojednanie z Bogiem; przepowiednia o błogosławionym czasie zbawienia i powstania Izraela.
Księga proroka Nahuma
Podstawowa fraza: „Doszczętnie”.
Główna myśl: Tragiczny dział odstępców od wiary.
Podstawowy tekst: 1:8-9.
Prorok Nahum, rodem z Elkosz (prawdopodobnie w Galilei), wystąpił jako prorok za panowania Hiskiasza (według innych źródeł – Manassesa). On powinien był pocieszać lud Boży, zastraszony potęgą Asyrii, która powodowała przerażenie we wszystkich okolicznych narodach i już zawojowała oddalony No-Ammon (Tewy w Górnym Egipcie). Niniwa, która upamiętała się w wyniku kazania Jonasza, wróciła do bezbożności, rozwiązłości i złych czynów; ona zasłużyła na karę, gdyż „mści się Pan na swoich wrogach” (1:2). Dlatego Nahum nie wzywa do upamiętania: ono nie jest możliwe dla tych, którzy raz zostali oświeceni i odpadli (Iz.1:45,28; Prz.29:1; Hbr.6:4-8). Niniwa musi zniknąć z powierzchni ziemi i powtórnie już nie po wstanie, ciemiężycielka narodów.
Ognistym strumieniem płynie mowa Nahuma o sądzie Bożym nad grzesznym miastem. Z tych słów można wywnioskować, że prorok wystąpił już po uprowadzeniu do niewoli dziesięciu pokoleń Izraela. Pociesza on Judę obietnicą, że Pan przywróci wspaniałość Jakuba, wspaniałość Izraela (2:3). Światowe imperia są narzędziami w rękach Jahwe, Który kieruje historią – taka jest wielka myśl prorocka Nahuma.
Mowa tego proroka bliska jest według swojej wzniosłości i charakteru do mów Izajasza i Jeremiasza przeciw Babilonowi, a przedstawienie zdemoralizowania Niniwy bliskie jest przedstawieniu Babilonu w Objawieniu Jana 17; zaś dział bezbożnego miasta jest ostrzeżeniem dla nominalnego chrześcijaństwa, odstępującego od Chrystusa. Bóg nie pojednuje się z łamiącym Jego zakon inaczej, niż przez krzyż Golgoty, dający zadośćuczynienie Jego sprawiedliwości.
Księga proroka Habakuka
Podstawowe słowo: „Dlaczego” 1:3.
Główna myśl: Niezależność Boża w przypadku dopuszczenia zła.
Sądząc po wypowiedzi języka i modlitwie w rozdziale 3, przypominającej Psalm 77, prorok Habakuk mógł być Lewitą lub śpiewakiem w świątyni. Żył on w ostatnich latach panowania Jozjasza i w pierwszych Jehojakima. Był to ciężki czas dla Judei. Babilońska monarchia krzepła, rozszerzała się i już walczyła z Egiptem o panowanie w świecie. Nieznacząca Juda leżała między nimi bezbronna, utraciwszy oparcie w Jahwe z powodu swego nieposłuszeństwa Mu. Karający bicz Boży już zawisł nad Jeruzalemem, gdzie razem ze świątynnym czczeniem Boga ojców, praktykowane były wszystkie formy panteistycznej religii, przejętej od sąsiednich ludów. Reformy króla Jozjasza nie spowodowały uzdrowienia od podstaw; prawdziwa pobożność zachowała się tylko u niewielu. Samowola i przemoc silnych nad słabymi powoduje wołanie proroka do Boga (1:2-4). Habakuk zaniepokojony jest milczeniem Jahwe i dopuszczeniem deptania prawdy na ziemi. Odpowiedź w widzeniu uspokoiła jego strwożoną duszę. Teraz wie, że pyszny i żarłoczny najeźdźca, dopuszczony przez Pana tylko dla sądu, zostanie w swojej kolejności ukarany za swoje okrucieństwa, a „sprawiedliwy z wiary żyć będzie” (2:4). Pobożni muszą mocno trzymać się życiodajnej wiary – podobnie jak sam prorok, który w obecnej niedoli wznosi się do uwielbienia radości w przyszłości. Uznając wiarę za moc zbawienia, Habakuk jest poprzednikiem apostoła Pawła (Rz.1:17; Gal.3:11). Jakie wspaniałe perspektywy otwiera wiara i dla pogan, i dla – resztki – Żydów!.
Izrael został ukarany przez Babilon, Babilon przez Persję… „Ludy mozolą się nad tym, co pożera ogień, a narody trudzą się nad tym, co nie ma wartości. Lecz ziemia będzie pełna poznania chwały Pana” (2:13-14). Tak też będzie – podczas powtórnego przyjścia Pana Jezusa w chwale (porównaj Iz.11:9-11).
Księga proroka Sofoniasza
Podstawowe słowo: „Żarliwość”.
Główna myśl: ”Ja Pan, Bóg twój, jestem Bogiem żarliwym”.
Podstawowy tekst: 1:18; 3:8.
Współczesny Jeremiaszowi, praprawnuk króla Hiskiasza, Sofoniasz, wystąpił jako prorok za panowania Jozjasza. Reformy tego pobożnego króla nie oślepiają mężów Bożych: one nie zmieniły serc większości ludu: razem z odnowieniem obrzędowego czczenia pozostało w pełnej mocy materialne postrzeganie życia. Jeszcze nie wykorzeniono służby Baalowi i czczenia ciał niebieskich; wśród znanych i bogatych – widoczne lekceważenie Boga (1:8-12); sędziowie zapomnieli praworządności, prorocy są lekkomyślni i wiarołomni, kapłani kalają świą tynię i zakon. Nieunikniony jest sąd Boży; jest on bliski, ten wielki dzień Pana (1:14-18). On nie oszczędzi też wrogich Judei narodów. Dopiero po tym oczyszczającym ogniu Jahwe może zebrać Sobie wiernych z każdego narodu, a wtedy oczyszczony i uświęcony lud Boży na Syjonie będzie radością dla swojego Pana.
Jak u większości starożytnych proroków, tak i u Sofoniasza wywyższa się myśl, że do osiągnięcia zbawienia lud Boży musi przejść przez sąd. Charakterystyczny dla Sofoniasza jest jego uniwersalizm, jego zainteresowanie dla zbawienia innych narodów, i wskazanie na to, że w Izraelu zostanie wybawiony „lud pokorny i ubogi” (3:12). Prorok woła do tych „uniżonych sercem” wiernych zakonowi Jahwe, żeby oni pozyskiwali prawdę i mogli być zachowani w dniu gniewu Pańskiego. On przewidzi w oddalonej przyszłości, że zbawiona resztka Izraela nie będzie czynić bezprawia i czystymi wargami będzie wzywać Pana (3:9-13).
Oczekiwany przez Sofoniasza sąd nad Judeą przez Nebukadnesara, czy nie jest praobrazem tego nadchodzącego „dnia Pańskiego”, kiedy nad oczyszczoną i przeobrażoną ziemią wzejdzie Słońce Prawdy, usadowi się na tronie Dawidowym Oczekiwany przez wszystkie narody Pan Jezus?
Księga proroka Aggeusza
Podstawowa fraza: „Słowo Pańskie”.
Główna myśl: Bóg na pierwszym miejscu w życiu i służbie.
Aggeusz – pierwszy z proroków epoki powrotu Żydów z babilońskiej niewoli. Judea znajdowała się wtedy pod panowaniem perskich królów, zdobywców Babilonu. Powróciwszy, z gorliwością zajęli się odbudowaniem zniszczonej świątyni (Ez.3-6), otrzymawszy na to królewskie pozwolenie, potrzebne środki do budowy i zagarnięte przez Nabukadnesara naczynia świątynne. Lecz wskutek zawiści sąsiedniej Samarii prace musiały zostać przerwane; przerwa trwała 16 lat pomimo pozwolenia nowego króla, Dariusza, aby je kontynuować. Nawet takie doświadczenie z wysokości, jak katastrofalna susza, powodująca nieurodzaj, nie przebudziła u osłabionych ludzi świadomości długu przed Bogiem. Wtedy wystąpił prorok Aggeusz, który być może jeszcze pamiętał wspaniałość świątyni Salomona. Swoim wezwaniem rozbudził gorliwość dla sprawy Bożej starszych i ludu, na czele z Zorobabelem; praca ruszyła, i po czterech i pół roku budowa została zakończona oraz poświęcona, służba ofiarnicza przywrócona.
Budowniczych najbardziej uduchowiło słowo proroka o tym, że z nimi przebywa Pan (1:13) i że chwała nowej świątyni przewyższy chwałę poprzedniej (2:9); ta przepowiednia wypełniła się, kiedy do świątyni Zorobabela (odnowionej przez Idumejczyka Heroda) wstąpił Oczekiwany przez wszystkie narody (2:7), lecz odrzucony przez swoich, Chrystus. Wspaniała świątynia Salomona i następna runęły; lecz niewzruszenie będzie stać ta, opisana przez proroka Ezechiela, do której wejdzie na stałe Chrystus-Król, a chwała Boża napełni świątynię i oświetli wstrząśniętą ziemię.
Księga proroka Zachariasza
Podstawowe teksty: 1:14; 2:8; 8:2.
Główna myśl: Boża miłość i troska o Swój lud.
Prorok Zachariasz, syn Barachiasza, z rodziny kapłańskiej, która powróciła do Jeruzalemu w liczbie innych pobożnych Judejczyków ze starszym Zorobabelem i arcykapłanem Jozuem, synem Jehosadaka. Młodszy współczesny proroka Aggeusza, Zachariasz kontynuuje jego świadectwo, pouczając i pocieszając najpierw budowniczych murów, później świątyni – w tym niespokojnym czasie, kiedy każdy robotnik musiał odpierać napaści wrogich sąsiednich Samarytan. Zadanie Zachariasza polegało na tym, żeby wyjaśnić swoim współplemieńcom przeciwność między poniżeniem teraźniejszości i wielkością obiecanej przyszłości.
Swoje zwrócenie się do ludu rozpoczyna od przypomnienia nieposłuszeństwa ojców Panu Zastępów i karze niewoli, która ich dosięgła. Dalej następuje szereg apokaliptycznych widzeń, symbolizujących obecny stan ludu, a także czekające go kary za to, że odrzuca posłanego do nich Króla i Pasterza. Ustanowione podczas uprowadzenia posty jako wyraz narodowego smutku, nie mogą zadowolić Boga: zamiast tych zewnętrznych znaków pobożności potrzebne jest wewnętrzne nastawienie serca do przykazań Bożych, głoszone przez poprzednich proroków; potrzebny jest sprawiedliwy sąd, miłosierdzie dla bliźniego, współczucie dla słabego. Wracające z niewoli pokolenie wyleczyło się na wygnaniu z bałwochwalstwa, lecz zaraziło się od Chaldejczyków nienasyconym pragnieniem zysku (Neh.5:1-9; Mal.3:8), tym komercyjnym duchem, który wcześniej był obcy Izraelowi jako rolniczemu ludowi, lecz którego nie wyzbył się przez wszystkie późniejsze wieki jego historii. Prorok Zachariasz piętnuje tę nową cechę alegorycznie w swoim dziewiątym widzeniu.
Pisma Zachariasza, jak księga Daniela, wylewa światło na wspaniałe obietnice Boże, które były szczególnie cenne w tym czasie, kiedy wydawało się, że Jahwe na zawsze odwrócił Swoje oblicze od niewdzięcznego ludu. Wokół zbierały się nowe groźne chmury: mała Judea była jeszcze w jarzmie Perskiej monarchii, a na zachodzie rysowały się już kontury monarchii Aleksandra Macedońskiego, która zmieniała Persję (Da.2:39; 7:6; 8:21-22; 11:2-4). Według celu i według formy treści Zachariasz blisko jest Daniela. Interesujące jest też podobieństwo proroctwa Zachariasza o cierpiącym Mesjaszu do 53 rozdziału Izajasza. Zachariasz widzi też triumfalny wjazd Chrystusa do Jeruzalemu i zaraz – wydanie Go za 30 srebrników, cenę niewolnika. To widzenie przysłonięte jest innym: tego oddalonego dnia, kiedy każde pokolenie Izraela będzie szlochać z powodu szczerej skruchy podczas oglądania na Górze Oliwnej swojego Mesjasza z jego przebitymi rękami, które kiedyś wyciągał do nich. Nie jest ukryta przed prorokiem śmierć Pasterza i rozsianie Jego trzody.
Prorok Zachariasz przenika swoim prorockim wzrokiem w nadchodzące Królestwo Chrystusowe, gdzie będzie jedna trzoda i jeden Pasterz. Lecz przed „dniem Pańskim” wszystkie narody zbiorą się przeciwko Jeruzalemowi i wtedy wystąpią moce niebieskie, powodując ich wielką klęskę. I zapanuje na Syjonie wśród oczyszczonej resztki Izraela Ten Książę świata, do Którego będą ciągnąć ze wszystkich krańców ziemi wszyscy umęczeni i spracowani, wszyscy pragnący prawdy i sprawiedliwości, gdyż On jest Im-ma-nu-el (Bóg jest z nami).
Treść księgi: Zwiastowanie dla tych, którzy powrócili. Rozdziały 1:7 – 6:8: sześć nocnych widzeń. Rozdział 6:9-15: symboliczne działanie: arcykapłan Jozue i jego koronacja jako praobraz panowania Mesjasza. – Prorocze mowy; miłość do Boga i bliźniego większe niż posty. Zbawienie dostępne jest też poganom. Poniżenie wrogów Syjonu, wywyższenie Izraela przez Króla-Mesjasza. Zebranie narodów. Narzekanie na niewiernych pasterzy; „biada niewiernemu pasterzowi!”. Nowe Jeruzalem, jego ochrona przez Boga. Dobry Pasterz i rozprzestrzenienie Królestwa Bożego.
Księga proroka Malachiasza
Podstawowa fraza: „Mówicie”.
Główna myśl: Pamiętajcie, upamiętajcie się, nawróćcie, powtarzajcie.
O osobie proroka nic nie wiadomo. Treść jego krótkiej księgi wskazuje na to, że powstała około 435 roku p.n.e., między pierwszym i drugim pobytem Nehemiasza w Jeruzalemie. Mowy Malachiasza zgodne są z opisem stanu Judejczyków za Nehemiasza. Czas był ciężki; obietnica wybawienia nie spełniła się, pomimo gorliwości ludu w stosunku do służby świątynnej; dlatego nawet wielu kapłanów osłabło duchowo i zaczęli lekceważyć swoje obowiązki. Jeśli tacy byli pasterze, to z trzodą było jeszcze gorzej: wielu z ludu nawet spokrewniło się z poganami, lekceważąc swoją przynależność do ludu Bożego; wszyscy narzekali na przedłużające się obce jarzmo. W takiej sytuacji powołanie proroka, ostatniego Starego Testamentu, polegało na tym, żeby dodać otuchy ludowi przez wskazanie na zbliżanie się „dnia Pańskiego” i tego sądu ostatecznego, który jak ogień przetopi dla Jahwe lud, godny służyć Bogu, gdyż tylko z ognia sądu Bożego, kiedy zostanie oddzielony sprawiedliwy od bezbożnego, może powstać nowy, harmoniczny system światowy.
Podobnie jak Zachariasz, Malachiasz widzi dwa przyjścia Pańskie i dwóch Jego poprzedników (Ml.3:1 i 4:5-6), lecz nie widzi, jak też wszyscy prorocy, okresu między przyjściami.
Treść księgi: W pierwszych dwóch rozdziałach – mowa o grzechach i brakach Judejczyków oraz wezwanie do poprawy. W rozdziale 3 – o przyjściu Pańskim na sąd, poprzedzonym przez anioła przymierza. Na zakończenie prorok jeszcze raz wskazuje ludowi na zakon Mojżeszowy i mówi, że Bóg w Swoim czasie przyśle proroka (Jana Chrzciciela), który przygotuje drogę Panu w Nowym Testamencie.
Źródło: „Mały PORADNIK BIBLIJNY”
Praca pastora B. Götze
