Jak zrozumieć Biblię?

Niektóre z wydarzeń zapisanych w Ewangeliach są tak jasne, że zrozumieć może je każdy. Jednak nie wszystkie księgi i fragmenty Biblii są aż tak proste i przejrzyste. Biblia jest  starożytną księgą składającą się z wielu części. Pisało ją wielu auto­rów z przeznaczeniem dla rozmai­tych odbiorców, różnymi stylami i językami.

Kiedy czytamy tekst z Biblii, warto sobie zadać trzy pytania:

–  O czym dany fragment rzeczywiś­cie mówi?

–  Jak rozumieli go pierwsi czytel­nicy?

–  Co znaczy on dla nas dzisiaj?

1. O czym dany fragment rzeczywiście mówi?

Aby zrozumieć, o czym dany tekst rzeczywiście mówi, należy zadać kil­ka dalszych, bardziej szczegółowych pytań. Na przykład kiedy i gdzie księga czy fragment został napisany.

–  Czy było to przed, czy po narodzi­nach Chrystusa?

–  Przed exodusem czy po?

–  Kiedy Izraelem rządzili królowie czy pod okupacją rzymską?

Gdzie został spisany?

–  Na wygnaniu w Babilonie?

–  W celi więziennej w Rzymie?

–  Na dworze królewskim jako oficjalne zapiski?

Jeśli znajdziemy odpowiedzi na te pytania (patrz: Księgi Biblii, pozna­my historyczne tło danego tekstu. Pomoże nam to zrozumieć intencje autora.

Drugim użytecznym pytaniem jest dlaczego dany fragment został na­pisany? Jeśli potrafimy domyślić się celu, który przyświecał autorowi, za­czniemy lepiej rozumieć jego słowa. Na przykład kilka listów Pawła zostało napisanych po to, żeby wyeliminować błędy popełniane w niektórych wspólnotach chrześci­jańskich. Paweł wskazuje te błędy i pokazuje, jak powinno się postę­pować w przyszłości. Dobrze jest także wiedzieć, że autor Apokalipsy chciał wesprzeć swych czytelników, którzy cierpieli prześladowania za wiarę.

Istotne jest również, aby zadać sobie pytanie: o czym jest dana księga? Odpowiedź na to pytanie pomoże nam przeczytać księgę we właściwy sposób.

–  Czy jest to sprawozdanie z wyda­rzeń o życiu i śmierci Jezusa?

–  Czy jest to lista religijnych obo­wiązków narodu żydowskiego?

–  Czy jest to zbiór poezji religijnej?

Czasami ważne jest zastanowie­nie się nad znaczeniem konkret­nych słów. W Biblii znajduje się kil­ka specyficznych terminów – jak na przykład „pokuta” czy „grzech”. Jeśli mamy zrozumieć przesłanie autora, powinniśmy zrozumieć specjalne znaczenie tych słów.

Powinniśmy zwłaszcza zapytać:

–  Czy to jest zapis historyczny?

–  Czy to jest poezja?

–  Czy to jest list?

Wówczas możemy zadać kolejne szczegółowe pytania, stosownie do uzyskanej odpowiedzi.

Jeśli czytamy księgę historyczną, możemy zapytać: co się faktycznie zdarzyło? Jakie inne ważne wyda­rzenia miały miejsce w tym czasie? Dlaczego autor wybrał właśnie te wydarzenia? I dlaczego opowiada o nich w ten sposób?

Lecz jeśli jest to księga poetycka, powinniśmy przyjrzeć się sposobowi obrazowania autora. Co znaczą kon­kretne obrazy? Kiedy i jak używano danego wiersza czy hymnu?

Warto przyjrzeć się bliżej niektó­rym formom piśmienniczym zastoso­wanym w Biblii.

HISTORIA I BIOGRAFIA

Stary Testament zawiera wiele ksiąg historycznych, takich jak Księga Sa­muela i Księgi Królewskie. Historia obecna jest także na kartach Nowe­go Testamentu w Ewangeliach i Dzie­jach. Jeśli czytamy relacje historycz­ne, powinniśmy zainteresować się także tłem tych wydarzeń.

–  Co działo się w tym czasie na całym świecie?

–  Jakie ważne wydarzenia miały wówczas miejsce?

Powinniśmy potem przyjrzeć się sta­rannie samemu fragmentowi Biblii.

–  Co się rzeczywiście dzieje?

–  Kim są główni bohaterowie?

–  Gdzie się to wszystko wydarzyło?

Czasami księgi historyczne pisze się, by coś udowodnić lub obalić. Zatem warto się zastanowić, jakie były intencje autora.

PRAWO

Spośród ksiąg Pięcioksięgu (w Biblii hebrajskiej Prawo – Tora) księgami zawierającymi prawo są przede wszystkim: Księga Wyjścia, Kapłań­ska, Powtórzonego Prawa i Liczb. Znajdują się w nich długie fragmen­ty, wyliczające prawa dotyczące wielu różnych aspektów życia. Warto zadać sobie pytanie, jakich dziedzin życia dotyczą dane nakazy.

–  Czy prawo to dotyczy spraw za­chowania i moralności?

–  Czy są to prawa państwowe czy zwyczaje społeczne?

–  Czy prawa te dotyczą higieny lub życia rodzinnego?

–  Czy też są to prawa religijne – do­tyczące kultu, rytuału i ofiar?

–  Czy są to uroczyste rytualne bło­gosławieństwa i przekleństwa związane z żydowską religią?

Kiedy czytamy fragmenty podają­ce prawo, ważne jest, by odnieść je do właściwego okresu w historii Izra­ela. W przypadku Nowego Testa­mentu powinniśmy zauważyć, jak dalece nauczanie Jezusa zmieniało rozumienie Prawa. Listy do Galatów i Hebrajczyków pokazują, jak pierwsi chrześcijanie widzieli zakres zmian dokonanych w Prawie.

POEZJA

Niektóre księgi Starego Testamentu są w dużej mierze poezją, jak na przykład Księga Hioba, Psalmy i Pieśń nad pieśniami. Fragmenty poezji pojawiają się także u Proro­ków, oraz w krótszej formie w No­wym Testamencie – na przykład pieśń pochwalna Maryi, Magnificat. Powinniśmy czytać te fragmenty tak, jak się czyta poezję, nie jak prozę.

–  Czy księga napisana jest jak sztuka sceniczna, z postaciami? (Przykładem takiej księgi może być Księga Hioba).

–  Czy zawiera ona osobiste odczu­cia autora, które i nam czasami nie są obce? Przykładem są tu niektóre Psalmy.

–  Czy poezja zawiera dużo środków językowych, przenośni i metafor?

Część poezji Starego Testamentu została napisana z myślą o kulcie w Świątyni. Psalm na przykład może opisywać wielkie wydarzenia w his­torii Izraela. Czasami ważne jest, by znać historię, do jakiej odwołuje się dany utwór – na przykład lament Dawida nad śmiercią jego przyja­ciela – Jonatana. W poezji hebraj­skiej stosuje się kilka specyficznych tropów. Najczęściej pojawiającym się jest paralelizm, tj. powtarzanie jednej myśli w nieco inny sposób w kolejnych wersach.

PRZYSŁOWIA MĄDROŚCIOWE

Niektóre księgi Starego Testamentu – zwłaszcza Księga Przysłów i Kohe­leta – składają się z „przysłów mądro­ściowych”. Jedne z nich występują samodzielnie, inne połączone są w grupy o wspólnym temacie. Nie­które są zdroworozsądkowymi ko­mentarzami życia codziennego, czę­sto z dodatkiem humoru, inne usiłują oddać ogólne zasady, jakimi rządzi się ludzkie życie. Część z nich traktuje o życiu bez Boga, część o prawdziwym źródle szczęścia.

PROROCY

Dużą część Starego Testamentu sta­nowią „księgi prorockie”. Nie ozna­cza to jednak, że przepowiadają one przyszłość. Prorocy, którzy je spisy­wali, występowali głównie przeciwko złu, które dostrzegali wokół siebie, przeciwko ignorowaniu Boga i Jego Prawa. Czasami też wyglądali w przy­szłość ku temu, co przygotował Bóg. Czytając proroków należy znać his­toryczne tło ich wypowiedzi. Warto również zapytać:

–  Czy autor używa języka metafo­rycznego?

–  Czy jest to poezja?

–  Co znaczą jego metafory?

–  W jakim celu prorok używa takiego języka?

–  Czy proroctwo to było rozumiane w szczególny sposób przez auto­rów nowotestamentowych?

PRZYPOWIEŚCI

W Ewangeliach spisano wiele przy­powieści Jezusa. Przypowieści znaj­dujemy także w niektórych księgach historycznych i prorockich Starego Testamentu. Najpierw należy odkryć, jakie było przesłanie przypowieści. Czy szczegóły przypowieści niosą w sobie jakieś specjalne znaczenie ­czy też stanowią po prostu tło dla wydarzeń? Wiele z przypowieści Je­zusa opowiedziano, by pomóc zwyk­łym ludziom w zrozumieniu królestwa Bożego oraz tego, w jaki sposób Bóg postępuje względem ludzi.

LISTY

Wiele z późniejszych ksiąg Nowego Testamentu, to listy od apostołów czy innych chrześcijan z różnych miejsc. Kiedy je czytamy, musimy zapytać:

–  Kto napisał dany list?

–  Do kogo jest on zaadresowany?

–  Jaki był cel napisania listu?

–  Jaki jest jego główny temat?

2. Jak dany fragment rozumieli jego pierwsi czytelnicy?

Jeśli odpowiedzieliśmy na wszystkie te pytania i wiemy, o czym dany fragment rzeczywiście mówi, nie tak trudno dojść do tego, co znaczył on dla jego pierwszych czytelników. Mo­żemy spróbować stwierdzić, co jest w nim najważniejsze. Jaką podaje naukę? Jeśli dany fragment został napisany, aby odpowiedzieć na jakąś konkretną potrzebę, to możemy zapy­tać: Czy w tym rozwiązaniu dostrzec można zasadę ogólną?

Jeśli sądzimy, że wiemy, co dany tekst przekazuje i co znaczył dla je­go pierwszych czytelników, możemy śmiało zadać nasze ostatnie pytanie.

3. Co dany fragment znaczy dla nas dzisiaj?

Czy współczesna sytuacja przypo­mina sytuację pierwszego czytel­nika? Jeśli nie, to co autor powie­działby w obecnej sytuacji? Czy jest jakaś zasada, która wciąż znajduje zastosowanie? Jakie szczegóiowe nauki zawiera dany fragment? Częs­to przydatne jest porównanie danego fragmentu z innymi tekstami biblij­nymi podejmującymi podobny temat. Czasami mogą one zarysowywać problem wyraźniej – albo dodać coś nowego do znaczenia czytanego przez nas fragmentu. Czy możemy się czegoś nowego dowiedzieć?

–  O Bogu?

–  O człowieku?

–  O świecie?

–  O Kościele?

–  O jakimś innym konkretnym tema­cie?

A może znajdujemy w nim jakiś przykład do naśladowania? Czy jakieś ostrzeżenie? Może zawiera on jakąś obietnicę, którą można odnieść do nas dzisiaj? Być może w świetle tego fragmentu powin­niśmy podjąć pewne działania? Albo jest on zachętą do modlitwy? Czy do chwalenia Pana? Czy moglibyśmy użyć słów autora do wyrażenia włas­nych uczuć o Bogu? Jak ten frag­ment i jego znaczenie pasują do innych znanych nam fragmentów podejmujących podobne tematy?